Δισεκατομμύρια Βραχώδεις Πλανήτες στις Κατοικήσιμες Ζώνες γύρω από Ερυθρούς Νάνους στο Γαλαξία μας

 Μία νέα ανακάλυψη του φασματογράφου HARPS του ESO, δείχνει ότι βραχώδεις πλανήτες, όχι ιδιαίτερα μεγαλύτεροι από τη Γη, αποτελούν συνηθισμένο φαινόμενο στις κατοικήσιμες περιοχές γύρω από αμυδρά κόκκινα άστρα. Η διεθνής ερευνητική ομάδα υπολογίζει ότι υπάρχουν δεκάδες δισεκατομμύρια τέτοιοι πλανήτες, μόνο στο Γαλαξία μας, ενώ στην αστρική γειτονιά του Ήλιου μας υπολογίζονται σε περίπου εκατό. Αυτή είναι η πρώτη άμεση μέτρηση της συχνότητας εμφάνισης τέτοιων υπεργαιών γύρω από ερυθρούς νάνους, οι οποίοι αποτελούν το 80% των άστρων στο Γαλαξία μας.

 Αυτή η πρώτη άμεση εκτίμηση του αριθμού των ελαφρύτερων πλανητών γύρω από ερυθρούς νάνους ανακοινώθηκε μόλις από μία διεθνή ομάδα, χρησιμοποιώντας παρατηρήσεις που πραγματοποιήθηκαν με το φασματογράφο HARPS, ο οποίος είναι εγκατεστημένος στο 3,6 μέτρων τηλεσκόπιο του ESO στο παρατηρητήριο La Silla στη Χιλή [1]. Σε μία πρόσφατη ανακοίνωση (eso1204), μία άλλη έρευνα έδειξε ότι οι πλανήτες βρίσκονται σε αφθονία στο Γαλαξία μας χρησιμοποιώντας μία διαφορετική μεθοδολογία, η οποία δεν προσμετρούσε αυτό το σημαντικό τύπο εξωπλανητών.

 Η ομάδα του HARPS αναζητεί εξωπλανήτες σε τροχιά γύρω από τα συνηθέστερα είδη άστρων του Γαλαξία μας - ερυθροί νάνοι (γνωστοί και ως νάνοι τύπου Μ [2]). Αυτά τα άστρα είναι αμυδρά και ψυχρά, σε σύγκριση με τον Ήλιο μας, αλλά έχουν μεγάλο χρόνο ζωής, και κατά συνέπεια αποτελούν το 80% των άστρων του Γαλαξία μας.

 “Οι νέες παρατηρήσεις μας με το HARPS δείχνουν ότι περίπου 40% όλων των ερυθρών νάνων έχουν μία υπεργαία σε τροχιά γύρω τους, στη κατοικήσιμη ζώνη, όπου στην επιφάνειά τους μπορεί να υπάρξει νερό σε υγρή μορφή,” λέει ο Xavier Bonfils (IPAG, Observatoire des Sciences de l'Univers de Grenoble, Γαλλία), επικεφαλής της ομάδας. “Επειδή οι ερυθροί νάνοι είναι τόσο συνηθισμένοι - υπάρχουν περίπου 160 δισεκατομμύρια στο Γαλαξία μας - αυτό μας οδηγεί στο εκπληκτικό συμπέρασμα ότι υπάρχουν δεκάδες δισεκατομμύρια τέτοιων πλανητών, μόνο στο Γαλαξία μας.”

 Η ομάδα του HARPS μελέτησε ένα προσεκτικά επιλεγμένο δείγμα 102 ερυθρών νάνων στους νότιους ουρανούς, σε μία διάρκεια έξι ετών. Συνολικά εντοπίστηκαν εννέα υπεργαίες) πλανήτες με μάζα μία ως δέκα φορές τη μάζα της Γης), περιλαμβανομένων δύο μέσα σε κατοικήσιμες ζώνες στον Gliese 581 (eso0915) και Gliese 667 C αντίστοιχα. Οι αστρονόμοι μπόρεσαν να υπολογίσουν τη μάζα καθώς και την ακτίνα της τροχιάς τους.

 Συνδυάζοντας όλα τα δεδομένα, περιλαμβανομένων των άστρων που δεν διέθεταν πλανήτες, και μετρώντας τα ποσοστά ύπαρξης πλανητών που μπορούσαν να ανιχνευθούν, η ερευνητική ομάδα μπόρεσε να υπολογίσει πόσο συνηθισμένοι είναι αυτού του είδους οι πλανήτες σε τροχιά γύρω από ερυθρούς νάνους. Ανακάλυψαν λοιπόν πως η συχνότητα εμφάνισης υπεργαιών [3] στη κατοικήσιμη ζώνη είναι 41% (μεταβαλλόμενη από 28% ως 95%).

 Αντίθετα, μεγαλύτερης μάζας πλανήτες, παρόμοιοι με το Δία και το Κρόνο στο Ηλιακό μας σύστημα, βρέθηκε να είναι σπάνιοι, σε τροχιά γύρω από ερυθρούς νάνους. Λιγότερο από 12% των ερυθρών νάνων αναμένεται να διαθέτουν γύρω τους γιγάντιους πλανήτες (με μάζες 100 ως 1000 φορές τη μάζα της Γης).

 Καθώς υπάρχουν πολλοί ερυθροί νάνοι κοντά στον Ήλιο μας, με τους νέους υπολογισμούς εκτιμάται ότι στην αστρική γειτονιά του Ήλιου μας και σε απόσταση μικρότερη των 30 ετών φωτός, στις κατοικήσιμες ζώνες γύρω από άστρα βρίσκονται περίπου εκατό υπεργαίες [4].

 “Η κατοικήσιμη ζώνη γύρω από ένα ερυθρό νάνο, όπου η επιφανειακή θερμοκρασία ενός πλανήτη επιτρέπει την ύπαρξη νερού σε υγρή μορφή, βρίσκεται κοντινότερα στο άστρο από την απόσταση που βρίσκεται η Γη από τον Ήλιο μας,” δηλώνει ο Stephane Udry (Αστεροσκοπείο Γενεύης και μέλος της ομάδας). “Όμως οι ερυθροί νάνοι είναι γνωστοί για τις αστρικές τους εκρήξεις ή εκλάμψεις, οι οποίες ίσως λούζουν τους πλανήτες τους με ακτίνες Χ και υπεριώδη ακτινοβολία, κάτι που δυσχεραίνει την ύπαρξη ζωής.”

 Ένας από τους πλανήτες που ανακαλύφθηκαν στη διάρκεια της επισκόπησης ερυθρών νάνων του HARPS, είναι o Gliese 667 Cc [5]. Πρόκειται για το δεύτερο πλανήτη σε αυτό το τριπλό αστρικό σύστημα (βλέπε eso0939 για τον πρώτο) και φαίνεται να βρίσκεται στο κέντρο της κατοικήσιμης ζώνης. Αν και ο πλανήτης αυτός έχει τέσσερις φορές τη μάζα της Γης, διαθέτει τις κατάλληλες συνθήκες για την ύπαρξη νερού σε υγρή μορφή στην επιφάνειά του. Είναι η δεύτερη υπεργαία στη κατοικήσιμη ζώνη γύρω από ένα ερυθρό νάνο, μετά τον Gliese 581d που ανακαλύφθηκε το 2007 και επιβεβαιώθηκε το 2009.

 “Τώρα που γνωρίζουμε πως υπάρχουν πολλές υπεργαίες γύρω από κοντινούς σε μας ερυθρούς νάνους, πρέπει να εντοπίσουμε περισσότερους χρησιμοποιώντας τόσο το HARPS όσο και μελλοντικά όργανα. Μερικοί από αυτούς τους πλανήτες αναμένεται να διέλθουν μπροστά από το μητρικό τους άστρο - γεγονός που θα μας δώσει τη δυνατότητα να μελετήσουμε την ατμόσφαιρά τους και να αναζητήσουμε σημεία ύπαρξης ζωής,”καταλήγει ο Xavier Delfosse, μέλος της ομάδας (eso1210).

Σημειώσεις
  [1] Ο HARPS μετρά την ακτινική ταχύτητα ενός άστρου με εξαιρετική ακρίβεια. Ένας πλανήτης σε τροχιά γύρω από το άστρο, προκαλεί την μετατόπιση του άστρου πλησιέστερα και μακρύτερα προς ένα παρατηρητή στη Γη. Λόγω του φαινομένου Ντόπλερ, η μεταβολή της ακτινικής ταχύτητας μετατοπίζει το φάσμα του άστρου προς μακρύτερα μήκη κύματος καθώς απομακρύνεται (μετατόπιση στο ερυθρό) και προς μικρότερα μήκη κύματος καθώς πλησιάζει (μετατόπιση στο ιώδες). Αυτή η μικρή μετατόπιση μπορεί να μετρηθεί από φασματογράφους υψηλής ακρίβειας όπως ο HARPS και χρησιμοποιείται για να εντοπιστεί η ύπαρξη ενός πλανήτη.

  [2] Αυτά τα άστρα χαρακτηρίζονται ως Μ νάνοι λόγω του φασματικού τους τύπου Μ. Πρόκειται για τον ψυχρότερο από τους επτά τύπους της απλούστερης φασματικής κατάταξης άστρων σύμφωνα με τη φθίνουσα θερμοκρασία τους και το φάσμα τους.

  [3] Πλανήτες με μάζες μία ως δέκα φόρες τη μάζα της Γης καλούνται υπεργαίες. Δεν υπάρχουν τέτοιοι πλανήτες στο Ηλιακό μας Σύστημα, αλλά η ύπαρξή τους φαίνεται να είναι ιδιαίτερα συχνή σε τροχιά γύρω από άλλα άστρα. Η ανακάλυψη τέτοιων πλανητών σε τροχιά γύρω από άλλα άστρα είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα καθώς - αν ο πλανήτης είναι βραχώδης και διαθέτει νερό, όπως η Γη - θα μπορούσε ενδεχόμενα να βρίθει ζωής.

  [4] Οι αστρονόμοι χρησιμοποιούν την απόσταση των δέκα παρσέκ για να ορίσουν τη “κοντινή απόσταση” σε κοσμική κλίμακα. Αντιστοιχεί σε 32,6 έτη φωτός.

  [5] Το όνομα σημαίνει ότι ο πλανήτης είναι ο δεύτερος που ανακαλύφθηκε (c) σε τροχιά γύρω από το τρίτο μέλος (C) ενός τριπλού συστήματος άστρων με το όνομα Gliese 667. Οι λαμπροί αστέρες συνοδοί του, Gliese 667 A και Β κυριαρχούν στον ουρανό του Gliese 667 Cc. Η ανακάλυψη του Gliese 667 Cc ανακοινώθηκε ανεξάρτητα από τον Guillem Anglada-Escude και τους συνεργάτες του το Φεβρουάριο του 2012, περίπου δύο μήνες μετά την ηλεκτρονική προδημοσίευση της ομάδας Bonfils. Αυτή η επιβεβαίωση των εξωπλανητών Gliese 667 Cb και Cc από την ομάδα του Anglada-Escude στηρίχθηκε σημαντικά στις παρατηρήσεις του HARPS και την προεπεξεργασία δεδομένων της Ευρωπαϊκής ομάδας που διατέθηκαν για χρήση από τα αρχείο του ESO.

Περισσότερες πληροφορίες: 
 Η έρευνα αυτή περιγράφεται στην επιστημονική εργασία “The HARPS search for southern extra-solar planets XXXI. The M-dwarf sample”, υπό τον Bonfils και των συνεργατών του, η οποία θα δημοσιευθεί στην επιστημονική επιθεώρηση Astronomy & Astrophysics.

 Η ομάδα αποτελείται από τους X. Bonfils (UJF-Grenoble 1 / CNRS-INSU, Institut de Planetologie et d’Astrophysique de Grenoble, Γαλλία [IPAG]; Αστεροσκοπείο Γενεύης, Ελβετία), X. Delfosse (IPAG), S. Udry (Αστεροσκοπείο Γενεύης), T. Forveille (IPAG), M. Mayor (Αστεροσκοπείο Γενεύης), C. Perrier (IPAG), F. Bouchy (Institut d’Astrophysique de Paris, CNRS, Γαλλία; Observatoire de Haute-Provence, Γαλλία), M. Gillon (Universite de Liege, Βέλγιο; Αστεροσκοπείο Γενεύης), C. Lovis (Αστεροσκοπείο Γενεύης), F. Pepe (Αστεροσκοπείο Γενεύης), D. Queloz (Αστεροσκοπείο Γενεύης), N. C. Santos (Centro de Astrofisica da Universidade do Porto, Portugal), D. Segransan (Αστεροσκοπείο Γενεύης), J.-L. Bertaux (Service d’Aeronomie du CNRS, Verrieres-le-Buisson, Γαλλία), and Vasco Neves (Centro de Astrofisica da Universidade do Porto, Πορτογαλία and UJF-Grenoble 1 / CNRS-INSU, Institut de Planetologie et d’Astrophysique de Grenoble, Γαλλία [IPAG]).

 Το 2012 συμπληρώνονται 50 χρόνια από την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου. Το ESO, (European Southern Observatory - Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο), αποτελεί τον κορυφαίο διακρατικό ερευνητικό οργανισμό για την αστρονομία στην Ευρώπη, και το πλέον παραγωγικό αστρονομικό παρατηρητήριο στον κόσμο.
 Το ESO διαθέτει τις εξελιγμένες ερευνητικές εγκαταστάσεις του στους αστρονόμους. Υποστηρίζεται από 15 χώρες, την Αυστρία, το Βέλγιο, τη Βραζιλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Δανία, την Ελβετία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισπανία, την Ιταλία, την Ολλανδία, τη Πορτογαλία, τη Σουηδία, τη Τσεχία και τη Φινλανδία.
 Το ESO ακολoυθεί ένα φιλόδοξο πρόγραμμα σχεδίασης, κατασκευής και λειτουργίας ισχυρών επίγειων εγκαταστάσεων αστρονομικής παρατήρησης, παρέχοντας στους αστρονόμους τα τεχνικά μέσα για την πραγματοποίηση σημαντικών επιστημονικών ανακαλύψεων.
 Το ESO συμβάλλει επίσης στην προώθηση και τον συντονισμό της συνεργασίας στην αστρονομική έρευνα. Το ESO διαθέτει τρεις εγκαταστάσεις παρατηρήσεων, κορυφαίες σε παγκόσμιο επίπεδο, στη Χιλή, στις περιοχές La Silla, Paranal και Chajnantor.
 Στο Paranal βρίσκεται το Very Large Telescope, το πλέον προηγμένο παγκοσμίως αστρονομικό παρατηρητήριο στο ορατό τμήμα του φάσματος, και δύο τηλεσκόπια επισκοπήσεων: το VISTA το οποίο παρατηρεί στο υπέρυθρο και αποτελεί το μεγαλύτερο επίγειο τηλεσκόπιο επισκοπήσεων και το τηλεσκόπιο επισκοπήσεων VLT το οποίο είναι το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο που έχει σχεδιαστεί για τέτοιες παρατηρήσεις στο οπτικό μέρος του φάσματος.
 Το ESO είναι ο Ευρωπαϊκός εταίρος στο επαναστατικό τηλεσκόπιο ALMA, το μεγαλύτερο έργο αστρονομικής παρατήρησης στο κόσμο. Το ESO σχεδιάζει την κατασκευή του διαμέτρου 40 μέτρων European Extremely Large optical/near-infrared Telescope, γνωστού ως E-ELT, το οποίο θα αποτελέσει το “μεγαλύτερο μάτι της ανθρωπότητας προς τον ουρανό”.

Σύνδεσμοι
Επιστημονικές εργασίες: Bonfils κ.α. και Delfosse κ.α.
Φωτογραφίες του τηλεσκοπίου ESO των 3,6 μέτρων στο παρατηρητήριο La Silla

ESO

www.ofa.gr

Το VISTA Ρίχνει το Βλέμμα του Βαθιά μέσα στο Σύμπαν - Ένας θησαυρός δεδομένων από παρατηρήσεις στο υπέρυθρο είναι πλέον διαθέσιμος στους αστρονόμους

 Το ESO δημιούργησε την πλέον ευρεία και λεπτομερή εικόνα του ουρανού, από δεδομένα στο υπέρυθρο τμήμα του φάσματος, χρησιμοποιώντας παρατηρήσεις του τηλεσκοπίου VISTA. Αυτή η νέα εικόνα ενός όχι τόσο σημαντικού, κατά τ’ άλλα, τμήματος του ουρανού, δημιουργήθηκε από την επισκόπηση UltraVISTA και μας αποκαλύπτει περισσότερους από 200.000 γαλαξίες. Αποτελεί τμήμα μόνο των συνολικών παρατηρήσεων από τις επισκοπήσεις του VISTA, το οποίο τώρα είναι διαθέσιμο στους αστρονόμους. Η επισκόπηση UltraVISTA αποτελεί ένα θησαυρό δεδομένων, ο οποίος χρησιμοποιείται για να μελετηθούν μακρινοί γαλαξίες στο νεαρό Σύμπαν, καθώς και για να εκπονηθούν πολλά ακόμη ερευνητικά προγράμματα. 

 Το τηλεσκόπιο VISTA του ESO έχει ασχοληθεί με αυτό το τμήμα του ουρανού πολλές φορές ώστε να συγκεντρώσει το πολύ ασθενές φως των πιο μακρινών γαλαξιών. Συνολικά, ελήφθησαν περισσότερες από έξι χιλιάδες διαφορετικές λήψεις, με συνολικό χρόνο έκθεσης 55 ωρών, με χρήση πέντε διαφορετικών χρωματικών φίλτρων, ώστε να σχηματιστεί αυτή η εικόνα. Η εικόνα από την επισκόπηση UltraVISTA αποτελεί τη “βαθύτερη” υπέρυθρη ματιά [1], τέτοιου μεγέθους, στο Σύμπαν.

 Το τηλεσκόπιο VISTA στο παρατηρητήριο Παρανάλ (Paranal) του ESO στη Χιλή, είναι το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο επισκοπήσεων και το πλέον ισχυρό στις υπέρυθρες επισκοπήσεις, στο κόσμο. Από την έναρξη της λειτουργίας του το 2009 (eso0949) ο περισσότερος από το διαθέσιμο χρόνο παρατηρήσεως του, διατέθηκε για την εκπόνηση επισκοπήσεων, μερικές από τις οποίες καλύπτουν μεγάλες περιοχές του ουρανού, ενώ άλλες πιο συγκεκριμένες, μικρότερης έκτασης, περιοχές. Η επισκόπηση UltraVISTA έχει επικεντρωθεί στο πεδίο COSMOS ([2], eso1124, heic0701), μία φαινομενικά άδεια περιοχή του ουρανού, η οποία έχει μελετηθεί επισταμένα από άλλα τηλεσκόπια, περιλαμβανομένου του Διαστημικού Τηλεσκοπίου Χαμπλ (Hubble) των NASA/ESA [3]. Η UltraVISTA αποτελεί τη λεπτομερέστερη και πλέον βαθιά επισκόπηση από τις έξι που έχει πραγματοποιήσει το VISTA, και αποκαλύπτει τα πλέον αμυδρά αντικείμενα.

 Τα δεδομένα από τις επισκοπήσεις του VISTA - που περιλαμβάνουν εικόνες συνολικού μεγέθους περισσοτέρων από 6 terabytes - επεξεργάζονται σήμερα από κέντρα δεδομένων στην Ευρώπη και επιστρέφουν στο ESO, όπου αποθηκεύονται στο Επιστημονικό Αρχείο του και διατίθενται στους αστρονόμους σε όλο το κόσμο.

 Σε μία πρώτη ματιά η εικόνα του UltraVISTA δε δείχνει αξιοσημείωτη - μερικά λαμπρά άστρα και πολλά αμυδρότερα διάσπαρτα. Στη πραγματικότητα όμως, τα αμυδρότερα αντικείμενα δεν είναι άστρα του Γαλαξία μας, αλλά πολύ μακρινοί γαλαξίες, ο καθένας εκ των οποίων περιλαμβάνει δισεκατομμύρια άστρα. Μεγεθύνοντας την εικόνα αποκαλύπτονται ολοένα και περισσότεροι, και η εικόνα περιλαμβάνει συνολικά περισσότερους από 200.000 γαλαξίες.

 Η διαστολή του Σύμπαντος, μετατοπίζει το φως που προέρχεται από μακρινά αντικείμενα προς μακρύτερα μήκη κύματος. Το αστρικό φως από τους πλέον μακρινούς γαλαξίες που μπορούμε να παρατηρήσουμε, έχει μετατοπιστεί στο υπέρυθρο τμήμα του φάσματος μέχρι να φτάσει στη Γη. Το VISTA, ιδιαίτερα ευαίσθητο στο υπέρυθρο, και με ευρύτατο οπτικό πεδίο, είναι ιδανικά ισχυρό για να εντοπίζει μακρινούς γαλαξίες του νεαρού Σύμπαντος. Μελετώντας τους γαλαξίες στο ερυθρομετατοπισμένο φως σε διαδοχικά μεγαλύτερες αποστάσεις, οι αστρονόμοι μπορούν πλέον να καταγράψουν και να περιγράψουν την εξέλιξη των γαλαξιών στη διάρκεια της ιστορίας του Σύμπαντος.

 Μια προσεκτικότερη παρατήρηση της εικόνας μας αποκαλύπτει πολλά ερυθρόμορφα αντικείμενα διάσπαρτα μεταξύ των διαφόρων, λευκών αποχρώσεων, γαλαξιών. Αυτοί είναι οι πλέον μακρινοί γαλαξίες, όταν το Σύμπαν ήταν πολύ νέο. Οι πρώτες μελέτες των εικόνων της UltraVISTA, σε συνδυασμό με εικόνες από άλλα τηλεσκόπια, εντόπισαν γαλαξίες από όταν το Σύμπαν ήταν λιγότερο από ενός δισεκατομμυρίου ετών, και μερικούς από ακόμα νεώτερες εποχές.

 Αν και η εικόνα αυτή της UltraVISTA είναι ήδη η βαθύτερη υπέρυθρη εικόνα τέτοιου μεγέθους, η οποία έχει ληφθεί ως σήμερα, οι παρατηρήσεις συνεχίζονται. Το τελικό αποτέλεσμα, σε μερικά χρόνια από τώρα θα μας δώσει μία ακόμη βαθύτερη ματιά στο νεαρό Σύμπαν.

 Οι επισκοπήσεις είναι ζωτικής σημασίας για τους αστρονόμους και το ESO έχει ορίσει ένα πρόγραμμα [4] τέτοιο ώστε η πλούσια παρακαταθήκη από τις επισκοπήσεις του VISTA και του στο ορατό τμήμα του φάσματος συνεργάτη του VST (VLT Survey Telescope, eso1119) να είναι διαθέσιμες στους αστρονόμους για τις σημερινές αλλά και μελλοντικές ερευνητικές τους ανάγκες.

Σημειώσεις
  [1] Οι αστρονόμοι χρησιμοποιούν το προσδιορισμό “βαθιά” για να περιγράψουν εικόνες με πολύ μεγάλο συνολικά χρόνο έκθεσης, στις οποίες αποκαλύπτονται πολύ αμυδρά αντικείμενα. Στη πραγματικότητα λαμβάνονται πολλές εκθέσεις μικρότερης διάρκειας, οι οποίες μετά συνδυάζονται ψηφιακά.

  [2] Η επισκόπηση UltraVISTA απεικονίζει το πεδίο COSMOS. Αυτή η περιοχή είναι περίπου 10 φορές μεγαλύτερη από την έκταση που καταλαμβάνει η πανσέληνος (περίπου δύο τετραγωνικές μοίρες), παρόμοια σε μέγεθος με το οπτικό πεδίο του τηλεσκοπίου VISTA, στον αστερισμό του Εξάντα. Έχει παρατηρηθεί και καταγραφεί από πολλά τηλεσκόπια και έτσι τα νέα δεδομένα θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν με το βέλτιστο δυνατό τρόπο σε έρευνες της περιοχής.

  [3] Οι νέες παρατηρήσεις της UltraVISTA μας παρέχουν μία πολύ βαθιά απεικόνιση του πεδίου COSMOS, και συμπληρώνουν τις παρατηρήσεις σε διαφορετικά μήκη κύματος από άλλα τηλεσκόπια, επίγεια και διαστημικά.

  [4] Τα δεδομένα από τα τηλεσκόπια του ESO κανονικά αποθηκεύονται απευθείας σε ένα τεράστιο ψηφιακό αρχείο - αποθετήριο. Μία νέα πρωτοβουλία, με το όνομα Phase 3 (Φάση 3) συγκεντρώνει δεδομένα, τα οποία έχουν επισταμένα επεξεργαστεί αστρονόμοι από όλη την Ευρώπη, και διατίθενται έτοιμα προς χρήση. Η επεξεργασία μεγάλων αστρονομικών εικόνων, όπως αυτές που προέρχονται από τηλεσκόπια επισκόπησης, είναι ιδιαίτερα επίπονη και απαιτεί την εκτεταμένη χρήση υπολογιστικών πόρων και υψηλή εξειδίκευση. Έτσι η παροχή προεπεξεργασμένων δεδομένων με πλήρη τεκμηρίωση, σε αντίθεση με τα πρωτόλεια δεδομένα απευθείας από τα τηλεσκόπια, βοηθάει σημαντικά τη πλήρη αξιοποίηση των αποτελεσμάτων από την ερευνητική κοινότητα.

Περισσότερες πληροφορίες: 
 Το 2012 συμπληρώνονται 50 χρόνια από την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου. Το ESO, (European Southern Observatory - Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο), αποτελεί τον κορυφαίο διακρατικό ερευνητικό οργανισμό για την αστρονομία στην Ευρώπη, και το πλέον παραγωγικό αστρονομικό παρατηρητήριο στον κόσμο.
 Το ESO διαθέτει τις εξελιγμένες ερευνητικές εγκαταστάσεις του στους αστρονόμους. Υποστηρίζεται από 15 χώρες, την Αυστρία, το Βέλγιο, τη Βραζιλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Δανία, την Ελβετία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισπανία, την Ιταλία, την Ολλανδία, τη Πορτογαλία, τη Σουηδία, τη Τσεχία και τη Φινλανδία.
 Το ESO ακολoυθεί ένα φιλόδοξο πρόγραμμα σχεδίασης, κατασκευής και λειτουργίας ισχυρών επίγειων εγκαταστάσεων αστρονομικής παρατήρησης, παρέχοντας στους αστρονόμους τα τεχνικά μέσα για την πραγματοποίηση σημαντικών επιστημονικών ανακαλύψεων.
 Το ESO συμβάλλει επίσης στην προώθηση και τον συντονισμό της συνεργασίας στην αστρονομική έρευνα. Το ESO διαθέτει τρεις εγκαταστάσεις παρατηρήσεων, κορυφαίες σε παγκόσμιο επίπεδο, στη Χιλή, στις περιοχές La Silla, Paranal και Chajnantor.
 Στο Paranal βρίσκεται το Very Large Telescope, το πλέον προηγμένο παγκοσμίως αστρονομικό παρατηρητήριο στο ορατό τμήμα του φάσματος, και δύο τηλεσκόπια επισκοπήσεων: το VISTA το οποίο παρατηρεί στο υπέρυθρο και αποτελεί το μεγαλύτερο επίγειο τηλεσκόπιο επισκοπήσεων και το τηλεσκόπιο επισκοπήσεων VLT το οποίο είναι το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο που έχει σχεδιαστεί για τέτοιες παρατηρήσεις στο οπτικό μέρος του φάσματος.
 Το ESO είναι ο Ευρωπαϊκός εταίρος στο επαναστατικό τηλεσκόπιο ALMA, το μεγαλύτερο έργο αστρονομικής παρατήρησης στο κόσμο. Το ESO σχεδιάζει την κατασκευή του διαμέτρου 40 μέτρων European Extremely Large optical/near-infrared Telescope, γνωστού ως E-ELT, το οποίο θα αποτελέσει το “μεγαλύτερο μάτι της ανθρωπότητας προς τον ουρανό”.

Σύνδεσμοι
Φωτογραφίες του VISTA
Δικτυακός τόπος της επισκόπησης UltraVISTA
Ανακοίνωση δημόσιας διάθεσης δεδομένων από το VISTA
Περισσότερες πληροφορίες για την επισκόπηση του πεδίου COSMOS

ESO

www.ofa.gr

Τα λαμπερά κοσμήματα του Messier 9

 Το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble μας προσφέρει την πιο λεπτομερή έως τώρα εικόνα του Messier 9, ενός σφαιρωτού σμήνους κοντά στο κέντρο του Γαλαξία. Αν και αθέατο στο γυμνό μάτι το σμήνος, το Hubble διακρίνει περισσότερα από 250.000 άστρα. 

 Το Messier 9 είναι σφαιρωτό σμήνος, δηλαδή μια σχεδόν σφαιρική συγκέντρωση άστρων 25.000 έτη φωτός μακριά από την Γη και τόσο κοντά στο κέντρο του Γαλαξία μας ώστε η βαρυτική επίδραση του παραμορφώνει το σχήμα του σμήνους.

 Τα σφαιρωτά σμήνη πιστεύεται ότι φιλοξενούν μερικά από τα πιο ηλικιωμένα άστρα στον Γαλαξία μας και σχηματίστηκαν όταν το Σύμπαν ήταν πολύ νέο. Εκτός από την ηλικία τους, περίπου διπλάσια του Ήλιου, τα άστρα του Messier 9 έχουν και διαφορετική σύνθεση καθώς δεν περιέχουν τόσα πολλά βαρέα στοιχεία όπως το άστρο μας.

 Ειδικότερα τα στοιχεία που είναι καθοριστικής σημασίας για την ζωή στη Γη, όπως το οξυγόνο και ο άνθρακας, καθώς και ο σίδηρος που βρίσκεται στον πυρήνα της, είναι πολύ σπάνια στο Messier 9 και σε άλλα σμήνη όπως αυτό. Αυτό συμβαίνει διότι τα βαρύτερα στοιχεία δημιουργήθηκαν σταδιακά στους πυρήνες άστρων και σε εκρήξεις υπερκαινοφανών (σουπερνόβα). Την εποχή που δημιουργήθηκαν όμως τα άστρα του Messier 9 υπήρχαν στο σύμπαν πολύ μικρές ποσότητες των στοιχείων αυτών.

 Το Messier 9, όπως υποδηλώνει και το όνομά του, ανακαλύφθηκε από τον γάλλο αστρονόμο Charles Messier το 1764. Ακόμη και με τα πιο προηγμένα τηλεσκόπια της εποχής δεν μπορούσε να αναλυθεί το φως του σμήνους σε ξεχωριστά αστέρια, έτσι ο Messier ταξινόμησε το αντικείμενο ως νέφος. Μόνο αργότερα κατά το 18ο αιώνα οι αστρονόμοι και κυρίως ο William Herschel μπόρεσε να παρατηρήσει ξεχωριστά αστέρια στο σμήνος.

 Η αντίθεση μεταξύ των σύγχρονων οργάνων και των οργάνων της εποχής του Messier είναι μεγάλη. Το Hubble στην πιο λεπτομερή εικόνα του σμήνους που παρήγαγε, μπορεί και ξεχωρίζει άστρα ακόμη και στον συνωστισμένο πυρήνα του σμήνους. Περισσότερα από 250.000 βρίσκονται εστιασμένα στον ανιχνευτή της κάμερας ACS (Advanced Camera for Surveys) σε μια εικόνα που καλύπτει ένα πεδίο όσο το κεφάλι μιας καρφίτσας στην άκρη του χεριού.

 Εκτός από την ανάλυση σε ξεχωριστά άστρα, στην εικόνα είναι εμφανής και η διαφορά στο χρώμα των άστρων. Το χρώμα κάθε άστρου είναι συνδεδεμένο με την θερμοκρασία του. Αντίθετα απ ότι θα περίμενε κανείς, όσο πιο κόκκινο είναι ένα άστρο τόσο πιο ψυχρό είναι, και όσο πιο μπλε τόσο πιο θερμό. Το ευρύ φάσμα των αστρικών θερμοκρασιών διακρίνεται σαφέστατα από την ευρεία παλέτα των χρωμάτων στην εικόνα του Hubble.

 Και η γειτονιά του Messier 9 παρουσιάζει ενδιαφέρον καθώς περιλαμβάνει δυο μεγάλα σκοτεινά νεφελώματα τα οποία αποτελούνται από μεσοαστρική σκόνη. Νοτιοανατολικά του Messier 9 βρίσκεται το Barnard 259 ενώ δυτικά το Barnard 64. Και τα δύο είναι ορατά σε εικόνες ευρέως πεδίου του σφαιρωτού σμήνους

ΟΦΑ
spacetelescope.org

www.ofa.gr

Αστρονόμοι ανακαλύπτουν κβάζαρς που λειτουργούν σαν βαρυτικοί φακοί

Με τη βοήθεια του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble, αστρονόμοι ανακάλυψαν αρκετούς γαλαξίες που περιέχουν κβάζαρ (ενεργοί γαλαξιακοί πυρήνες) οι οποίοι δρουν σαν βαρυτικοί φακοί, ενισχύοντας και παραμορφώνοντας την εικόνα γαλαξιών που κρύβονται πίσω τους.  Τα κβάζαρ συγκαταλέγονται στα φωτεινότερα αντικείμενα του σύμπαντος, ξεπερνώντας κατά πολύ σε λαμπρότητα τους γαλαξίες που τα φιλοξενούν, αντλώντας ενέργεια από υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες.  Για τον εντοπισμό του σπάνιου συνδυασμού κβάζαρ και γαλαξία που λειτουργούν σαν ένας βαρυτικός φακός, οι αστρονόμοι επέλεξαν 23.000 φάσματα κβάζαρ από την έρευνα Sloan Digital Sky Survey (SDSS) και έψαξαν για φασματικά ίχνη γαλαξιών που βρίσκονται σε μεγαλύτερη απόσταση αλλά στην ίδια γραμμή θέασης. Μόλις εντοπίστηκαν οι υποψήφιοι γαλαξίες, το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble ερεύνησε για βαρυτικά τόξα και δακτυλίδια (σημειώνονται με βέλος στην εικόνα) τα οποία είναι αποτέλεσμα του βαρυτικού εστιασμού  ΟΦΑ / hubblesite.org

www.ofa.gr

Δίας και Αφροδίτη στον δυτικό ουρανό

 Κατά την διάρκεια του Μαρτίου και όσο το επέτρεπε ο καιρός, θαυμάζαμε στον δυτικό ουρανό και λίγο μετά το ηλιοβασίλεμα, την Αφροδίτη και τον Δία και παρατηρούσαμε την μεταξύ τους απόσταση να μικραίνει. 

 Την Τετάρτη 14 Μαρτίου θα βρίσκονται στην μικρότερη απόσταση μεταξύ τους, μόλις 3 μοίρες και τις επόμενες ημέρες η απόσταση σταδιακά θα μεγαλώνει. Η επόμενη σύνοδος των δύο πλανητών θα γίνει στις 28 Μαΐου 2013 αλλά δεν θα είναι τόσο εντυπωσιακή όπως αυτές τις ημέρες διότι θα δύουν μόλις μία ώρα μετά τον Ήλιο.

 Η σύνοδος των δυο πλανητών είναι τόσο εντυπωσιακή για δύο λόγους: 1) η Αφροδίτη θα είναι σε μέγιστη ανατολική αποχή (δηλαδή θα βρίσκεται στην μεγαλύτερη απόσταση από τον Ήλιο κατά το ηλιοβασίλεμα) στις 27 Μαρτίου και 2) η εκλειπτική σχηματίζει μεγάλη γωνία με τον ορίζοντα κατά την δύση αυτή την εποχή, έτσι ώστε οι δυο πλανήτες δύουν αρκετή ώρα μετά τον Ήλιο. 

 Στις 25 και 26 Μαρτίου και καθώς η απόσταση μεταξύ τους θα έχει μεγαλώσει στις 10 μοίρες η Σελήνη 3 ημερών θα προστεθεί στον δυτικό ουρανό ανάμεσα στους δυο πλανήτες.

www.ofa.gr

Νεαροί αστέρες τρεμοσβήνουν στην καρδιά του Ωρίωνα

 Αστρονόμοι με τη βοήθεια των διαστημικών τηλεσκοπίων Herschel της ESA και Spitzer της NASA παρατήρησαν ασυνήθιστα ταχείες μεταβολές στη λαμπρότητα νέων αστέρων, οι οποίοι γεννήθηκαν μέσα στο γνώριμο περιβάλλον του Νεφελώματος του Ωρίωνα.

  Εικόνες από ένα επιστημονικό όργανο του Herschel σχεδιασμένο να λειτουργεί στην περιοχή του μακρινού υπεριώδους, και από δύο ανιχνευτές ακτινοβολίας με μικρότερο μήκος κύματος του Spitzer συνθέτουν μια λεπτομερή εικόνα αστεριών που σχηματίζονται στην καρδιά ενός από τα πιο γνωστά αντικείμενα του νυχτερινού ουρανού.

  Το Νεφέλωμα του Ωρίωνα βρίσκεται σε απόσταση 1350 ετών φωτός από τη Γη και εμφανίζεται σε περίοπτη θέση στους χειμωνιάτικους ουρανούς προς τέρψη των Ευρωπαίων παρατηρητών.

  Γνωστό και σαν Ξίφος του Ωρίωνα, το νεφέλωμα διακρίνεται κάτω από τα τρία αστέρια που αποτελούν τη ζώνη του Ωρίωνα του Κυνηγού, ενός από τους πιο εύκολα αναγνωρίσιμους αστερισμούς.

  Πρόκειται για ένα από τα λίγα νεφελώματα που μπορούν να γίνουν ορατά με γυμνό μάτι και αποτελεί ένα δημοφιλή στόχο για ερασιτέχνες αστρονόμους.

  Στο εσωτερικό του νεφελώματος βρίσκεται η πλησιέστερη στη Γη περιοχή γέννησης νέων αστέρων, όπου έντονη υπεριώδη ακτινοβολία που εκπέμπουν οι θερμοί νέοι αστέρες έχει σαν αποτέλεσμα αέρια και η σκόνη που έχει συγκεντρωθεί να λάμπουν.

  Μέσα στο σύννεφο σκόνης φιλοξενούνται νεότεροι αστέρες, οι οποίοι βρίσκονται ακόμα στο αρχικό στάδιο της εξέλιξης και αόρατη στην περιοχή μηκών κύματος του ορατού φωτός.

  Ο νέος αυτός συνδυασμός εικόνων από το μακρινό και κοντινό υπέρυθρο επιτρέπει στους αστρονόμους να διεισδύσουν στο νέφος σκόνης και να αποκαλύψουν τους εμβρυϊκούς αστέρες που περιβάλλει.

  Ένας νέος αστέρας σχηματίζεται από πυκνό νέφος αερίου και σκόνης όταν αυτό αρχίσει να καταρρέει κάτω από το ίδιο του το βάρος, δημιουργώντας ένα θερμό πρωτοαστέρα, τον οποίο περιβάλλει ένας περιστρεφόμενος δίσκος και ένα κέλυφος αερίου.

  Μέρος από το υλικό αυτό, αφού θα στροβιλιστεί γύρω από τον αστέρα για μερικές εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, θα προσκολληθεί επάνω του και όταν η μάζα του ξεπεράσει μία κρίσιμη τιμή, η πυρηνική σύντηξη που θα ξεκινήσει στον πυρήνα του θα ολοκληρώσει το σχηματισμό του αστέρα.

  Από το εναπομείναν αέριο και σκόνης στο δίσκο που περιβάλλει τον πρωτοαστέρα είναι πιθανόν να σχηματιστεί κάποιο πλανητικό σύστημα - όπως συνέβη με το δικό μας Ηλιακό Σύστημα.

  Μια ομάδα αστρονόμων με επικεφαλής το Nicolas Billot του Ιnstitut de Radiasatronomie Millimetrique, στη Γρανάδα της Ισπανίας, με τη βοήθεια του διαστημικού τηλεσκοπίου Herschel συγκέντρωσαν εικόνες του Νεφελώματος του Ωρίωνα μία φορά την εβδομάδα το χειμώνα και την άνοιξη της περασμένης χρονιάς.

  Η ειδική κάμερα και το φασματόμετρο (Photodetector Array Camera and Spectrometer - PACS) με τα οποία είναι εξοπλισμένο το Herschel ανίχνευσαν στην περιοχή του μακρινού υπέρυθρου σωματίδια ψυχρής σκόνης στους δίσκους γύρω από νεοεμφανιζόμενους αστέρες.

  Οι παρατηρήσεις αυτές συνδυάστηκαν με παλαιότερες εικόνες που είχαν ληφθεί από το διαστημικό τηλεσκόπιο Spitzer σε μικρότερα μήκη κύματος, στην περιοχή του κοντινού υπέρυθρου, και απεικονίζουν παλαιότερα και θερμότερα αντικείμενα.

  Προς μεγάλη έκπληξη των αστρονόμων, η λαμπρότητα των νέων αστεριών παρουσίαζε μεταβολή της τάξης του 20% στη διάρκεια των λίγων εβδομάδων που διήρκεσαν οι παρατηρήσεις. Η αύξηση της φωτεινότητας ενός νέου αστέρα είναι μία διαδικασία που διαρκεί χρόνια ή ακόμα και αιώνες. Τώρα, αναζητούν μία πιθανή εξήγηση για το λόγο που συμβαίνει κάτι τέτοιο.

  Ένα πιθανό ενδεχόμενο είναι λεπτά νήματα αερίου με κατεύθυνση από το εξωτερικό του δίσκου που περιβάλλει τον αστέρα προς το εσωτερικό του να το θερμαίνουν και να τον κάνουν να λάμπει προσωρινά.

  Ένα άλλο σενάριο που μελετούν οι αστρονόμοι είναι ψυχρό υλικό να στοιβάζεται στο εσωτερικό του δίσκου και να σκιάζει το εξωτερικό του, κάνοντας τον να φαίνεται κατά περιοχές πιο σκοτεινό.

  Και στις δύο περιπτώσεις, ωστόσο, εξέλιξη των νεαρών αστέρων είναι κάθε άλλο παρά μια συνεχή και αδιάκοπη διαδικασία.

  “Από την άλλη, οι παρατηρήσεις που συγκέντρωσε το Herschel μας εκπλήσσουν, όσο και μας προσφέρουν ενδιαφέρουσες πληροφορίες σχετικά με το τι συμβαίνει στα πρώτα στάδια της γέννησης αστέρων και πλανητών”, σχολιάζει ο Goran Pilbratt, επιστήμονας της ESA που εργάζεται για το πρόγραμμα Herschel.

  Χάρη στην υψηλή διακριτική ικανότητα του διαστημικού τηλεσκοπίου Herschel στην περιοχή του μακρινού υπέρυθρου, σε συνδυασμό με παρατηρήσεις από το Spitzer σε μικρότερα μήκη κύματος, οι αστρονόμοι έχουν τη δυνατότητα να διεισδύσουν στα μυστικά της γέννησης νέων αστέρων.

ESA Ελλάδα

www.ofa.gr

Γαλαξίες σε Απόσταση Αναπνοής - Το VST καταγράφει συγκρούσεις σε ένα νεαρό σμήνος γαλαξιών

 Το τηλεσκόπιο VST (VLT Survey Telescope - VST) στο παρατηρητήριο του ESO στο Παρανάλ της Χιλής, κατέγραψε μία εντυπωσιακή συλλογή εικόνων αλληλεπιδρώντων γαλαξιών στο γαλαξιακό σμήνος του Ηρακλή. Η ευκρίνεια της νέας εικόνας και οι εκατοντάδες γαλαξίες που καταγράφηκαν με μεγάλη λεπτομέρεια, σε λιγότερες από τρεις ώρες παρατηρήσεων, αναδεικνύουν τις μεγάλες δυνατότητες του τηλεσκοπίου VST και της τεράστιας κάμερας OmegaCAM, για την εξερεύνηση του κοντινού μας Σύμπαντος. 

 Το γαλαξιακό σμήνος του Ηρακλή (γνωστό και ως Abell 2151) βρίσκεται σε απόσταση περίπου 500 εκατομμυρίων ετών φωτός μακριά από τη Γη, στον αστερισμό του Ηρακλή. Διαφέρει σημαντικά από άλλες κοντινές στη Γη συγκεντρώσεις γαλαξιών. Το σχήμα του είναι ακανόνιστο και περιλαμβάνει διαφορετικούς τύπους γαλαξιών, όπως ιδιαίτερα νεαρούς και σπειροειδείς στους οποίους γεννιούνται νέα άστρα, ενώ δε φαίνεται να υπάρχει κανένας γιγαντιαίος ελλειπτικός.

 Η νέα εικόνα ελήφθη από το VST, τη πλέον πρόσφατη προσθήκη στο Παρατηρητήριο Παρανάλ του ESO στη Χιλή (eso1119). Το VST είναι ένα τηλεσκόπιο επισκοπήσεων, το οποίο διαθέτει μία κάμερα 268 εκατομμυρίων εικονοστοιχείων (megapixels), την OmegaCAM, η οποία μπορεί να λάβει εικόνες πολύ μεγάλων περιοχών του ουρανού. Κανονικά μόνο μικρά τηλεσκόπιο μπορούν να απεικονίσουν σε μία έκθεση τόσο μεγάλα αντικείμενα, όμως το 2,6 μέτρων VST δεν έχει μόνο ιδιαίτερα μεγάλο πλάτος πεδίου, αλλά επιπλέον αξιοποιεί τις εξαιρετικές συνθήκες παρατήρησης στο Παρανάλ, για να καταγράψει εικόνες πολύ ευκρινείς και ταυτόχρονα με μεγάλο βάθος, πολύ γρήγορα.

 Ζεύγη γαλαξιών που πλησιάζουν μεταξύ τους σε “απόσταση αναπνοής” και βρίσκονται σε διαδικασία συγχώνευσης εμφανίζονται παντού στην εικόνα. Οι πολυάριθμες αλληλεπιδράσεις και ο μεγάλος αριθμός, πλούσιων σε αέριο, γαλαξιών που γεννούν νέα άστρα στο σμήνος, κάνουν τα μέλη του σμήνους να μοιάζουν με τους νεαρούς γαλαξίες στο πιο μακρινό Σύμπαν [1]. Εξαιτίας αυτής της ομοιότητας, οι αστρονόμοι θεωρούν πως το γαλαξιακό σμήνος του Ηρακλή είναι σχετικά νέο. Είναι ένα δυναμικό και δραστήριο σμήνος, το οποίο κάποτε θα ωριμάσει σαν τα παλαιότερα σμήνη που συναντάμε στη γαλαξιακή γειτονιά μας.

 Τα σμήνη γαλαξιών σχηματίζονται όταν μικρότερες ομάδες γαλαξιών πλησιάζουν μεταξύ τους κάτω από την επίδραση της ίδιας τους της βαρύτητας. Καθώς αυτές οι ομάδες πλησιάζουν, το σμήνος γίνεται πιο συμπαγές και το σχήμα του περισσότερο σφαιρικό. Παράλληλα, αρχίζει η αλληλεπίδραση μεταξύ μεμονωμένων γαλαξιών του σμήνους. Ακόμη και αν οι σπειροειδείς γαλαξίες κυριαρχούν στα αρχικά στάδια της ομαδοποίησης, οι συγκρούσεις τους με άλλους γαλαξίες τελικά διαταράσσουν τη σπειροειδή τους δομή και απομακρύνουν το αέριο και τη σκόνη τους, διακόπτοντας τις περισσότερες διαδικασίες αστρικής δημιουργίας. Εξαιτίας αυτού, οι περισσότεροι γαλαξίες σε ένα ώριμο σμήνος είναι ελλειπτικού ή ακανόνιστου σχήματος. Από τις συγχωνεύσεις μικρότερων γαλαξιών, δημιουργούνται ένας ή δύο μεγάλοι ελλειπτικοί γαλαξίες με αρκετά γηραιά άστρα, οι οποίοι καταλαμβάνουν συνήθως κεντρικές θέσεις στα παλαιά σμήνη.

 Το γαλαξιακό σμήνος του Ηρακλή, θεωρείται ότι αποτελείται από το συνδυασμό τριών τουλάχιστον μικρών σμηνών και ομάδων γαλαξιών οι οποίοι δημιούργησαν μία μεγαλύτερη συγκέντρωση. Επίσης, το σμήνος του Ηρακλή βρίσκεται σε μία διαδικασία συγχώνευσης με άλλα μεγάλα σμήνη που θα οδηγήσει στη δημιουργία ενός γαλαξιακού υπερσμήνους. Αυτές οι τεράστιες συγκεντρώσεις σμηνών αποτελούν μερικές από τις μεγαλύτερες δομές του Σύμπαντος. Η OmegaCAM του VST, λόγω του εύρους πεδίου και της ποιότητας της εικόνας της, είναι ιδανική για τη μελέτη των εξωτερικών περιοχών των σμηνών, όπου συμβαίνουν οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των σμηνών, τις οποίες δεν έχουμε ακόμη κατανοήσει ικανοποιητικά.

 Αυτή η όμορφη εικόνα μας εμφανίζει όχι μόνο τους γαλαξίες του σμήνους του Ηρακλή, αλλά επίσης πολλά αμυδρά και θολά αντικείμενα στο υπόβαθρο, τα οποία είναι γαλαξίες που βρίσκονται σε ακόμα πιο μακρινές αποστάσεις. Πιο κοντά σε μας, στο προσκήνιο της εικόνας, φαίνονται άστρα του Γαλαξία μας, ενώ και κάποιοι αστεροειδείς έχουν αφήσει τα ίχνη τους καθώς διέρχονταν αργά μπροστά από το πεδίο, στη διάρκεια λήψης της εικόνας.

Σημειώσεις
  [1] Τα αντικείμενα στο πολύ μακρινό Σύμπαν, φαίνονται σε μας όπως όταν ήταν πολύ νεώτερα, καθώς το φως τους χρειάζεται αρκετά δισεκατομμύρια χρόνια για να μας φτάσει. Περισσότερες πληροφορίες

Περισσότερες πληροφορίες
  Το πρόγραμμα VST αποτελεί σύμπραξη μεταξύ του INAF–Osservatorio Astronomico di Capodimonte, με έδρα στη Νάπολη της Ιταλίας και του ESO. Το INAF σχεδίασε και κατασκεύασε το τηλεσκόπιο, σε συνεργασία με κορυφαίες Ιταλικές βιομηχανίες ενώ το ESO ήταν υπεύθυνο για το θόλο και τα τεχνικά έργα στο χώρο εγκατάστασης. Η OmegaCAM, η κάμερα του VST, σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε από μία κοινοπραξία η οποία περιελάμβανε ινστιτούτα στην Ολλανδία, Γερμανία και Ιταλία, με σημαντική συνεισφορά από το ESO. Το ESO διαχειρίζεται τη λειτουργία του τηλεσκοπίου και αποθηκεύει και διανέμει τα δεδομένα που λαμβάνονται από αυτό.

 Το 2012 συμπληρώνονται 50 χρόνια από την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου. Το ESO, (European Southern Observatory - Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο), αποτελεί τον κορυφαίο διακρατικό ερευνητικό οργανισμό για την αστρονομία στην Ευρώπη, και το πλέον παραγωγικό αστρονομικό παρατηρητήριο στον κόσμο.
 Το ESO διαθέτει τις εξελιγμένες ερευνητικές εγκαταστάσεις του στους αστρονόμους. Υποστηρίζεται από 15 χώρες, την Αυστρία, το Βέλγιο, τη Βραζιλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Δανία, την Ελβετία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισπανία, την Ιταλία, την Ολλανδία, τη Πορτογαλία, τη Σουηδία, τη Τσεχία και τη Φινλανδία.
 Το ESO ακολoυθεί ένα φιλόδοξο πρόγραμμα σχεδίασης, κατασκευής και λειτουργίας ισχυρών επίγειων εγκαταστάσεων αστρονομικής παρατήρησης, παρέχοντας στους αστρονόμους τα τεχνικά μέσα για την πραγματοποίηση σημαντικών επιστημονικών ανακαλύψεων.
 Το ESO συμβάλλει επίσης στην προώθηση και τον συντονισμό της συνεργασίας στην αστρονομική έρευνα. Το ESO διαθέτει τρεις εγκαταστάσεις παρατηρήσεων, κορυφαίες σε παγκόσμιο επίπεδο, στη Χιλή, στις περιοχές La Silla, Paranal και Chajnantor.
 Στο Paranal βρίσκεται το Very Large Telescope, το πλέον προηγμένο παγκοσμίως αστρονομικό παρατηρητήριο στο ορατό τμήμα του φάσματος, και δύο τηλεσκόπια επισκοπήσεων: το VISTA το οποίο παρατηρεί στο υπέρυθρο και αποτελεί το μεγαλύτερο επίγειο τηλεσκόπιο επισκοπήσεων και το τηλεσκόπιο επισκοπήσεων VLT το οποίο είναι το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο που έχει σχεδιαστεί για τέτοιες παρατηρήσεις στο οπτικό μέρος του φάσματος.
 Το ESO είναι ο Ευρωπαϊκός εταίρος στο επαναστατικό τηλεσκόπιο ALMA, το μεγαλύτερο έργο αστρονομικής παρατήρησης στο κόσμο. Το ESO σχεδιάζει την κατασκευή του διαμέτρου 40 μέτρων European Extremely Large optical/near-infrared Telescope, γνωστού ως E-ELT, το οποίο θα αποτελέσει το “μεγαλύτερο μάτι της ανθρωπότητας προς τον ουρανό”.

Σύνδεσμοι
Φωτογραφίες του VST
Φωτογραφίες της OmegaCAM

ESO

www.ofa.gr