Παρατηρώντας τη Σελήνη με τη βοήθεια του Very Large Telescope του ESO, οι αστρονόμοι βρήκαν στοιχεία για τη ζωή στο Σύμπαν, στην ίδια τη Γη. Η ανακάλυψη ζωής στο πλανήτη μας ακούγεται ως κάτι τετριμμένο, αλλά η νέα ερευνητική προσέγγιση που χρησιμοποιήθηκε από μία διεθνή ομάδα, ίσως βοηθήσει στη μελλοντική ανακάλυψη ζωής κάπου αλλού στο Σύμπαν. Η δουλειά της ομάδας περιγράφεται σε μία επιστημονική εργασία, η οποία δημοσιεύεται στο Nature της 1ης Μαρτίου 2012.
“Χρησιμοποιήσαμε μία μέθοδο, η οποία ονομάζεται παρατήρηση της γήινης λάμψης, για να δούμε τη Γη σα να ήταν εξωπλανήτης,” λέει ο Michael Sterzik (ESO), επικεφαλής συγγραφέας της εργασίας [1]. “Ο Ήλιος φωτίζει τη Γη και αυτό το φως ανακλάται και προς την επιφάνεια της Σελήνης. Η σεληνιακή επιφάνεια λειτουργώντας σα γιγαντιαίο κάτοπτρο αναπέμπει μέρος αυτής της γήινης λάμψης πίσω σε μας - αυτό το φως παρατηρήσαμε με το VLT.”
Οι αστρονόμοι ανέλυσαν αυτό το αμυδρό φως από τη γήινη λάμψη για να αναζητήσουν στοιχεία, όπως μερικούς συνδυασμούς αερίων της ατμόσφαιρας της Γης [2], οι οποίοι αποτελούν σαφή ένδειξη οργανικής ζωής. Αυτή η μέθοδος ορίζει τη Γη ως σύστημα αναφοράς για τη μελλοντική αναζήτηση ζωής σε πλανήτες εκτός του Ηλιακού μας Συστήματος.
Τα αποτυπώματα της ζωής, ή βιοϋπογραφές, είναι δύσκολο να ανακαλυφθούν με συμβατικές μεθόδους, αλλά η πρωτοποριακή μεθοδολογία της ομάδας διευκολύνει ιδιαίτερα τη διαδικασία αυτή. Δε μελετάται μόνο πόσο λαμπρό είναι το φως στις διάφορες χρωματικές περιοχές, αλλά επιπλέον καταγράφεται και η πόλωση του [3], μία μέθοδος που καλείται φασματική πολωσιμετρία. Εφαρμόζοντας τη μέθοδο αυτή στην ανακλώμενη λάμψη της Γης, όπως παρατηρήθηκε από το VLT, οι βιοϋπογραφές αναδείχθηκαν ιδιαίτερα έντονα.
Ένας από τους συγγραφείς της εργασίας, ο Stegano Bagnulo (Αστεροσκοπείο Armagh, Βόρεια Ιρλανδία, Ην. Βασίλειο) εξηγεί τα πλεονεκτήματα της μεθόδου: “Το φως από ένα μακρινό εξωπλανήτη καλύπτεται από τη λάμψη του μητρικού του άστρου και έτσι είναι δύσκολο να αναλυθεί - σα να προσπαθείς να μελετήσεις ένα κόκκο σκόνης μπροστά από μία λαμπρή λάμπα φωτισμού - όμως το φως που προέρχεται από τον πλανήτη είναι πολωμένο, ενώ το αυτό του άστρου όχι. Οι πολωσιμετρικές μέθοδοι μας βοηθούν να διαχωρίσουμε το ασθενές ανακλώμενο από τον εξωπλανήτη φως, από την εκτυφλωτική αστρική λάμψη.”
Η ομάδα μελέτησε τη χρωματική κατανομή καθώς και το βαθμό πόλωσης του φωτός της Γης, μετά την ανάκλασή του από τη Σελήνη, σαν το φως να προέρχονταν από ένα εξωπλανήτη. Κατάφεραν να συμπεράνουν από τις μετρήσεις τους, ότι η ατμόσφαιρα της Γης είχε μερική νέφωση, ότι τμήμα της επιφάνειάς της καλύπτεται από ωκεανούς και κυρίως ότι υπάρχει χλωρίδα. Μπόρεσαν επίσης να ανιχνεύσουν μεταβολές στη νέφωση και τη χλωρίδα, σε διαφορετικές στιγμές, καθώς διαφορετικά τμήματα της Γης ανακλούσαν το φως προς τη Σελήνη.
“Η εύρεση ζωής εκτός του Ηλιακού μας Συστήματος εξαρτάται από δύο παράγοντες: αν η ζωή υπάρχει, και αν διαθέτουμε τη τεχνολογική ικανότητα να την εντοπίσουμε,” προσθέτει ο Enric Palle (Instituto de Astrofisica de Canarias, Τενερίφη, Ισπανία) ένας εκ των συγγραφέων. “Αυτή η εργασία αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για να αποκτήσουμε αυτή την ικανότητα.”
“Η φασματική πολωσιμετρία ίσως τελικά να μας αποδείξει κάποτε, αν υπάρχει απλή χλωρίδα - βασισμένη σε φωτοσυνθετικές διαδικασίες - σε άλλα σημεία του Σύμπαντος,” καταλήγει ο Sterzik. “Πάντως σίγουρα δεν αναζητούμε μικρά πράσινα ανθρωπάκια, ή στοιχεία ευφυούς ζωής.”
Η επόμενη γενιά τηλεσκοπίων, όπως το E-ELT (the European Extremely Large Telescope), ίσως μπορέσουν να μας προσφέρουν την εξαιρετική ανακάλυψη ότι η Γη δεν είναι ο μοναδικός φορέας ζωής στο αχανές Σύμπαν.
Σημειώσεις
[1] Η Γήινη Λάμψη, μερικές φορές αναφέρεται ως η παλιά Σελήνη στην αγκάλη της νέας, είναι εύκολα ορατή με γυμνό οφθαλμό και εντυπωσιακή αν παρατηρηθεί με κιάλια. Διακρίνεται καλύτερα όταν η Σελήνη φαίνεται μόνο ως λεπτός μηνίσκος, τη περίοδο τρεις μέρες πριν και μετά τη νέα Σελήνη. Εκτός του λαμπρού μηνίσκου, είναι ορατός και ο υπόλοιπος σεληνιακός δίσκος, φωτιζόμενος αμυδρά από τη Γη.
[2] Στην ατμόσφαιρα της Γης, τα κύρια βιολογικά παραγόμενο αέρια είναι το οξυγόνο, το όζον, το μεθάνιο και το διοξείδιο του άνθρακα. Αλλά όλα αυτά μπορούν να παραχθούν από φυσικά αίτια και σε άλλους πλανήτες χωρίς τη παρουσία ζωής. Η βιοϋπογραφή καθορίζεται από τη ταυτόχρονη παρουσία αυτών των αερίων, σε ποσότητες συμβατές με την ύπαρξη ζωής. Αν η ζωή, για κάποια αιτία, εξαφανίζονταν και δε μπορούσε να αναπληρώσει αυτά τα αέρια, θα αντιδρούσαν και θα δημιουργούσαν νέες ενώσεις. Μερικά θα εξαφανίζονταν γρήγορα και οι χαρακτηριστικές βιοϋπογραφές θα έσβηναν μαζί τους.
[3] Όταν το φως είναι πολωμένο, το ηλεκτρικό και το μαγνητικό πεδίο που το αποτελούν έχουν συγκεκριμένο προσανατολισμό. Στο μη πολωμένο φως, ο προσανατολισμός των πεδίων είναι τυχαίος και δεν έχει συγκεκριμένη κατεύθυνση. Στον τρισδιάστατο κινηματογράφο χρησιμοποιείται μία τεχνική που χρησιμοποιεί πολωμένο φως. Διαφορετικές εικόνες εκπέμπονται με διαφορετικά πολωμένο φως και φτάνουν στο αριστερό και το δεξί μάτι του θεατή, διαχωριζόμενες από πολωτικά φίλτρα στα ειδικά γυαλιά. Η ομάδα μέτρησε τη πόλωση χρησιμοποιώντας μία ειδική λειτουργία του οργάνου FORS2 του VLT.
Περισσότερες πληροφορίες
Η έρευνα αυτή παρουσιάζεται στη επιστημονική εργασία “Biosignatures as revealed by spectropolarimetry of Earthshine”, των M. Sterzik και άλλων, η οποία δημοσιεύεται στην επιστημονική επιθεώρηση Nature της 1ης Μαρτίου 2012.
Η ερευνητική ομάδα αποτελείται από τους Michael F. Sterzik (ESO, Χιλή), Stefano Bagnulo (Αστεροσκοπείο Armagh, Β. Ιρλανδία, Ην. Βασίλειο) και Enric Palle (Instituto de Astrofisica de Canarias, Τενερίφη, Ισπανία).
Το 2012 συμπληρώνονται 50 χρόνια από την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου. Το ESO, (European Southern Observatory - Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο), αποτελεί τον κορυφαίο διακρατικό ερευνητικό οργανισμό για την αστρονομία στην Ευρώπη, και το πλέον παραγωγικό αστρονομικό παρατηρητήριο στον κόσμο.
Το ESO διαθέτει τις εξελιγμένες ερευνητικές εγκαταστάσεις του στους αστρονόμους. Υποστηρίζεται από 15 χώρες, την Αυστρία, το Βέλγιο, τη Βραζιλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Δανία, την Ελβετία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισπανία, την Ιταλία, την Ολλανδία, τη Πορτογαλία, τη Σουηδία, τη Τσεχία και τη Φινλανδία.
Το ESO ακολoυθεί ένα φιλόδοξο πρόγραμμα σχεδίασης, κατασκευής και λειτουργίας ισχυρών επίγειων εγκαταστάσεων αστρονομικής παρατήρησης, παρέχοντας στους αστρονόμους τα τεχνικά μέσα για την πραγματοποίηση σημαντικών επιστημονικών ανακαλύψεων.
Το ESO συμβάλλει επίσης στην προώθηση και τον συντονισμό της συνεργασίας στην αστρονομική έρευνα. Το ESO διαθέτει τρεις εγκαταστάσεις παρατηρήσεων, κορυφαίες σε παγκόσμιο επίπεδο, στη Χιλή, στις περιοχές La Silla, Paranal και Chajnantor.
Στο Paranal βρίσκεται το Very Large Telescope, το πλέον προηγμένο παγκοσμίως αστρονομικό παρατηρητήριο στο ορατό τμήμα του φάσματος, και δύο τηλεσκόπια επισκοπήσεων: το VISTA το οποίο παρατηρεί στο υπέρυθρο και αποτελεί το μεγαλύτερο επίγειο τηλεσκόπιο επισκοπήσεων και το τηλεσκόπιο επισκοπήσεων VLT το οποίο είναι το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο που έχει σχεδιαστεί για τέτοιες παρατηρήσεις στο οπτικό μέρος του φάσματος.
Το ESO είναι ο Ευρωπαϊκός εταίρος στο επαναστατικό τηλεσκόπιο ALMA, το μεγαλύτερο έργο αστρονομικής παρατήρησης στο κόσμο. Το ESO σχεδιάζει την κατασκευή του διαμέτρου 40 μέτρων European Extremely Large optical/near-infrared Telescope, γνωστού ως E-ELT, το οποίο θα αποτελέσει το “μεγαλύτερο μάτι της ανθρωπότητας προς τον ουρανό”.
Σύνδεσμοι
Επιστημονική εργασία: Το επιστημονικό άρθρο όπως δημοσιεύεται στο Nature
Φωτογραφίες του VLT
www.ofa.gr
Το διαστημόπλοιο της ESA Venus Express ανακάλυψε πως ο καλυμμένος από πυκνά σύννεφα γειτονικός μας πλανήτης περιστρέφεται με μια ταχύτητα ελαφρώς μικρότερη από εκείνη που είχε υπολογισθεί παλαιότερα. Έχοντας τη δυνατότητα να διαπεράσει την πυκνή ατμόσφαιρα της Αφροδίτης, ανακάλυψε ότι κάποια χαρακτηριστικά της επιφάνειας της δε βρίσκονταν ακριβώς εκεί όπου θα έπρεπε.
Με τη βοήθεια του VIRTIS, ένα επιστημονικό όργανο σχεδιασμένο να λειτουργεί στην περιοχή του υπέρυθρου για να διεισδύει στο στρώμα από σύννεφα που καλύπτει τον πλανήτη, οι επιστήμονες υπολόγισαν ότι χαρακτηριστικά της επιφάνειας του είχαν μετατοπιστεί μέχρι και 20 χιλιόμετρα από τη θέση όπου θα βρίσκονταν εάν η Αφροδίτη περιστρεφόταν με την ταχύτητα που είχε μετρήσει το διαστημόπλοιο της NASA Magellan στις αρχές της δεκαετίας του '90.
Οι νέες μετρήσεις που έχει συγκεντρώσει το διαστημόπλοιο σε τροχιά γύρω από την Αφροδίτη έχουν βοηθήσει τους επιστήμονες να καθορίσουν εάν ο πλανήτης διαθέτει ένα στέρεο ή υγρό πυρήνα, κάτι που θα μας βοηθούσε να κατανοήσουμε καλύτερα τη δημιουργία του, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο εξελίχθηκε.
Στην περίπτωση που η Αφροδίτη διαθέτει στέρεο πυρήνα, κάτι τέτοιο θα σήμαινε πως η μάζα της θα ήταν συγκεντρωμένη στο κέντρο της. Σε αυτήν την περίπτωση, η περιστροφή του πλανήτη δεν θα επηρεαζόταν σημαντικά από εξωτερικές δυνάμεις.
Οι πιο σημαντικές από τις δυνάμεις που δέχεται έχουν την πηγή της στην πυκνή ατμόσφαιρα του πλανήτη - εκτιμάται ότι η πίεση είναι 90 φορές μεγαλύτερη από εκείνη της Γης και αέριες μάζες, οι οποίες κινούνται με υψηλές ταχύτητες, διαταράσσουν την ταχύτητα περιστροφής λόγω της τριβής που αναπτύσσεται με την επιφάνεια του εδάφους.
Η Γη βρίσκεται υπό την επίδραση παρόμοιων δυνάμεων, οι οποίες προέρχονται από ανέμους που πνέουν, καθώς και τις παλίρροιες που παρατηρούνται σε ωκεανούς και θάλασσες. Η διάρκεια μιας γήινης ημέρας μπορεί να μεταβληθεί μέχρι και ένα χιλιοστό του δευτερόλεπτου, ανάλογα με την ταχύτητα και κατεύθυνση των ανέμων, όσο και τις θερμοκρασίες που επικρατούν στη διάρκεια κάθε χρόνου.
Τις δεκαετίες του '80 και του '90, τα διαστημόπλοια Venera και Magellan σχεδίασαν χάρτες της επιφάνεια της Αφροδίτης, η οποία παρέμενε κάτω από πέπλο μυστηρίου και από μία πυκνή ατμόσφαιρα πλούσια σε δηλητηριώδη αέρια. Οι χάρτες αυτοί μας έδωσαν την πρώτη λεπτομερή και ολοκληρωμένη εικόνα ενός τόσο ξεχωριστού, όσο και εχθρικού περιβάλλοντος.
Κατά τη διάρκεια της τετραετούς αποστολής του, το Magellan είχε την ευκαιρία να παρατηρήσει χαρακτηριστικά στην επιφάνεια του πλανήτη και να συγκεντρώσει μετρήσεις που επέτρεψαν στους επιστήμονες να υπολογίσουν τη διάρκεια μίας μέρας, η οποία ισοδυναμεί με εκείνη 243,0185 ημερών στη Γη.
Ωστόσο, χαρακτηριστικά στην επιφάνεια της Αφροδίτης τα οποία παρατηρήθηκαν 16 χρόνια αργότερα από την αποστολή Venus Express θα μπορούσαν να ταυτίζονται με εκείνα που παρατηρήθηκαν από το Magellan, εάν η διάρκεια της ημέρας είναι κατά μέσο όρο 6,5 λεπτά μεγαλύτερη από εκείνη που είχε αρχικά υπολογίσει το Magellan.
Κάτι τέτοιο φαίνεται να συμφωνεί και με τις πιο πρόσφατες μετρήσεις που πραγματοποιήθηκαν από τη Γη με ειδικά ραντάρ για μεγάλα χρονικά διαστήματα.
“Όταν οι δύο χάρτες δεν συμφωνούσαν, θεώρησα πως είχε γίνει κάποιο λάθος στους υπολογισμούς μου, καθώς το Magellan μέτρησε την τιμή με ιδιαίτερα μεγάλη ακρίβεια, ωστόσο είχαμε ελέγξει κάθε πιθανό λάθος που περνούσε από το μυαλό μας,” σημείωσε ο Nils Muller από το Γερμανικό Αεροδιαστημικό Κέντρο DLR, ο οποίος είναι επικεφαλής της ομάδας συγγραφέων που δημοσίευσε μία ερευνητική εργασία σχετικά με την περιστροφή της Αφροδίτης.
Επιστήμονες, μεταξύ των οποίων και ο Ozgur Karatekin του Βασιλικού Αστεροσκοπείου του Βελγίου, εξέτασε την πιθανότητα τυχαίων μικρής χρονικής διάρκειας διακυμάνσεων στην διάρκεια της ημέρας της Αφροδίτης, ωστόσο κατέληξε στο συμπέρασμα πως κατά μέσο όρο θα πρέπει το άθροισμά τους να είναι μηδενικό.
Από την άλλη, πρόσφατα ατμοσφαιρικά μοντέλα έδειξαν ότι ίσως ο καιρός στον πλανήτη να χαρακτηριζόταν από κύκλους διάρκειας δεκαετιών, οι οποίοι θα μπορούσαν να συνοδεύονταν από εξίσου μακροχρόνιες αλλαγές στην περίοδο περιστροφής. Μεταξύ άλλων, οι επιστήμονες μελετούν την μεταβολή της στροφορμής τόσο της Αφροδίτης και της Γης, όταν οι δύο πλανήτες βρίσκονται σε μικρή σχετικά απόσταση ο ένας από τον άλλο.
“Ο ακριβής προσδιορισμός του ρυθμού περιστροφής της Αφροδίτης θα βοηθήσει τον σχεδιασμό μελλοντικών διαστημικών αποστολών, καθώς θα χρειαστούν λεπτομερείς πληροφορίες για την επιλογή των πιθανών σημείων προσγείωσης”, εξήγησε ο Hakan Svedhem, ένας από τους επιστήμονες της ESA που εργάζονται στο πρόγραμμα Venus Express.
Παρόλο που περαιτέρω μελέτη είναι απαραίτητη, το διαστημόπλοιο Venus Express αποδεικνύει ήδη την ικανότητα του να διεισδύει στο μυστήριο αυτού του τόσο αινιγματικού πλανήτη βαθύτερα από όσο είχε κανείς ονειρευτεί.
ESA Ελλάδα
www.ofa.gr
Δημιουργία άστρων στις “σκοτεινές περιοχές του ουρανού”
Μία νέα εικόνα από το τηλεσκόπιο APEX (Atacama Pathfinder Experiment) στη Χιλή δείχνει ένα ελικοειδή σχηματισμό κοσμικής σκόνης με μήκος μεγαλύτερο από δέκα έτη φωτός. Μέσα σ΄ αυτό κρύβονται νεογέννητα άστρα, ενώ πυκνά νέφη αερίου ετοιμάζονται να καταρρεύσουν βαρυτικά δημιουργώντας περισσότερα νέα άστρα. Πρόκειται για μία από τις πλησιέστερες σε μας περιοχές δημιουργίας άστρων. Οι κόκκοι της κοσμικής σκόνης είναι τόσο ψυχροί ώστε απαιτούνται παρατηρήσεις σε μήκη κύματος περίπου ενός χιλιοστού, όπως αυτές που μπορεί να πραγματοποιήσει η κάμερα LABOCA του τηλεσκοπίου APEX, για να καταγραφεί η ασθενής λάμψη τους.
Το Μοριακό Νέφος του Ταύρου, στον ομώνυμο αστερισμό, βρίσκεται σε απόσταση 450 περίπου ετών φωτός από τη Γη. Η εικόνα δείχνει δύο τμήματα ενός μεγάλου μήκους νηματοειδούς σχηματισμού σε αυτό το νέφος, τα οποία είναι γνωστά με τις ονομασίες Barnard 211 και Barnard 213. Τα ονόματά τους προέρχονται από τον φωτογραφικό κατάλογο “σκοτεινών περιοχών” που συντάχθηκε από τον αστρονόμο Έντουαρντ Έμερσον Μπάρναρντ (Edward Emerson Barnard), στις αρχές του 20ου αιώνα. Στο ορατό τμήμα του φάσματος, αυτές οι περιοχές εμφανίζονται σαν σκοτεινές λωρίδες χωρίς άστρα. Ο Μπάρναρντ ορθά υποστήριξε πως η εμφάνιση τους αυτή οφείλεται σε “αδιαφανή ύλη στο διάστημα”.
Σήμερα γνωρίζουμε πως αυτές οι σκοτεινές περιοχές είναι στη πραγματικότητα νέφη μεσοαστρικής ύλης και σκόνης. Οι κόκκοι σκόνης - μικρά σωματίδια παρόμοια με λεπτή άμμο και στάχτη - απορροφούν το ορατό φως, εμποδίζοντας μας να δούμε το πλούσιο υπόβαθρο άστρων πίσω από αυτά. Το Μοριακό Νέφος του Ταύρου δείχνει ιδιαίτερα σκοτεινό στα ορατά μήκη κύματος καθώς δε διαθέτει τα μεγάλα άστρα, τα οποία φωτίζουν τα νεφελώματα σε άλλες περιοχές δημιουργίας άστρων όπως ο Ωρίωνας (βλ.eso1103). Οι κόκκοι εκπέμπουν μία μικρή θερμική ακτινοβολία, αλλά καθώς είναι εξαιρετικά ψυχροί, περίπου στους -260 βαθμούς Κελσίου, το φως τους μπορεί να παρατηρηθεί μόνο σε μήκη κύματος κατά πολύ μακρύτερα του ορατού, περίπου στο ένα χιλιοστό (βλ. εικόνα eso1209b και την εικόνα σύγκρισης eso1209ea για να δείτε πόσο λαμπρή είναι η εικόνα που λαμβάνεται στο χιλιοστομετρικό και εν αντιθέσει πόσο σκοτεινή φαίνεται η ίδια περιοχή στο ορατό τμήμα του φάσματος).
Αυτά τα νέφη αερίου και σκόνης δεν αποτελούν μόνο εμπόδιο για την παρατήρηση των υποκείμενων άστρων από τους αστρονόμους. Στην πραγματικότητα αποτελούν τη γενέτειρα νέων άστρων. Όταν τα νέφη καταρρέουν, κάτω από το ίδιο τους το βάρος, δημιουργούν τοπικές συμπυκνώσεις. Μέσα σ’ αυτούς τους σχηματισμούς δημιουργούνται ενίοτε πυκνοί πυρήνες, στους οποίους το αέριο υδρογόνο βρίσκεται σε πυκνότητα και θερμοκρασία αρκετή ώστε να ξεκινήσει η διαδικασία σύντηξης - τότε ένα νέο άστρο γεννιέται. Η γέννηση του άστρου κατά συνέπεια, περιβάλλεται από ένα κουκούλι πυκνής σκόνης, εμποδίζοντας την παρατήρησή του στα ορατά μήκη κύματος. Για το λόγο αυτό, οι παρατηρήσεις σε μεγάλα μήκη κύματος, όπως τα χιλιοστομετρικά, είναι απαραίτητες για την κατανόηση των πρώτων σταδίων δημιουργίας των άστρων.
Το πάνω δεξιά τμήμα του νηματοειδούς σχηματισμού που εμφανίζεται στην εικόνα είναι το Barnard 211, ενώ το κάτω αριστερά είναι το Barnard 213. Στις χιλιοστομετρικές παρατηρήσεις της κάμερας LABOCA του τηλεσκοπίου APEX, η θερμική ακτινοβολία των κοσμικών κόκκων σκόνης διακρίνεται σε πορτοκαλί αποχρώσεις, και έχουν υπερτεθεί πάνω σε μία εικόνα της περιοχής που έχει ληφθεί στο ορατό και η οποία εμφανίζει το πλούσιο υπόβαθρο άστρων. Το λαμπρό άστρο πάνω από τον νηματοειδή σχηματισμό, είναι το φ-Ταύρου, ενώ αυτό που φαίνεται μερικώς στο αριστερό άκρο της εικόνας είναι το HD 27482. Και τα δύο άστρα βρίσκονται πλησιέστερα στη Γη, από τον σχηματισμό και δεν έχουν καμία σχέση με αυτόν.
Οι παρατηρήσεις έδειξαν ότι στο Barnard 213 έχει ήδη ξεκινήσει η διαδικασία κατάρρευσης και έχουν σχηματιστεί πυκνοί πυρήνες - όπως φαίνεται από τους λαμπρούς κόμβους σκόνης - και η δημιουργία των άστρων ήδη συμβαίνει εκεί. Το Barnard 211 όμως βρίσκεται σε νωρίτερο στάδιο αυτής της διαδικασίας, και ενώ η κατάρρευση και ο κερματισμός του λαμβάνουν ήδη χώρα, η διαδικασία δημιουργίας άστρων θα ξεκινήσει στο μέλλον. Αυτή η περιοχή λοιπόν, αποτελεί για τους αστρονόμους ένα εξαιρετικό πεδίο μελέτης του πώς οι “σκοτεινές περιοχές του ουρανού” του Μπάρναρντ συμμετέχουν στο κύκλο ζωής των άστρων.
Οι παρατηρήσεις πραγματοποιήθηκαν από τον Alvaro Hacar (Observatorio Astronomico Nacional-IGN, Μαδρίτη, Ισπανία) και τους συνεργάτες του. Η κάμερα LABOCA είναι εγκατεστημένη στο 12 μέτρων τηλεσκόπιο Atacama Pathfinder Experiment (APEX), στο υψίπεδο του Chajnantor (Τσαχναντόρ) στις Χιλιανές Άνδεις, σε υψόμετρο 5000 μέτρων. Το APEX αποτελεί το πρότυπο για το επόμενης γενιάς τηλεσκόπιο ALMA (Atacama Large Millimeter/submillimeter Array), το οποίο κατασκευάζεται και λειτουργεί στο ίδιο υψίπεδο.
Περισσότερες πληροφορίες
To APEX αποτελεί συνεργασία μεταξύ του Ινστιτούτου Ραδιοαστρονομίας Max Planck (Max-Planck-Institut fur Radioastronomie - MPIfR), του αστεροσκοπείου Onsala Space Observatory (OSO), και του ESO, και τη λειτουργία του έχει αναλάβει το ESO.
Το ALMA αποτελεί σύμπραξη μεταξύ της Ευρώπης, της Βορείου Αμερικής και της Ανατολικής Ασίας με την συνεργασία της Χιλής. Το ESO ηγείται της κατασκευής και της λειτουργίας του ALMA εκ μέρους της Ευρώπης, το National Radio Astronomy Observatory (NRAO) από την πλευρά της Β. Αμερικής και το National Astronomical Observatory of Japan (NAOJ) για την Αν. Ασία. Το Joint ALMA Observatory (JAO) παρέχει ενιαία διοίκηση και διαχείριση για την κατασκευή και τη λειτουργία του ALMA.
Το 2012 συμπληρώνονται 50 χρόνια από την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου. Το ESO, (European Southern Observatory - Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο), αποτελεί τον κορυφαίο διακρατικό ερευνητικό οργανισμό για την αστρονομία στην Ευρώπη, και το πλέον παραγωγικό αστρονομικό παρατηρητήριο στον κόσμο.
Το ESO διαθέτει τις εξελιγμένες ερευνητικές εγκαταστάσεις του στους αστρονόμους. Υποστηρίζεται από 15 χώρες, την Αυστρία, το Βέλγιο, τη Βραζιλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Δανία, την Ελβετία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισπανία, την Ιταλία, την Ολλανδία, τη Πορτογαλία, τη Σουηδία, τη Τσεχία και τη Φινλανδία.
Το ESO ακολoυθεί ένα φιλόδοξο πρόγραμμα σχεδίασης, κατασκευής και λειτουργίας ισχυρών επίγειων εγκαταστάσεων αστρονομικής παρατήρησης, παρέχοντας στους αστρονόμους τα τεχνικά μέσα για την πραγματοποίηση σημαντικών επιστημονικών ανακαλύψεων.
Το ESO συμβάλλει επίσης στην προώθηση και τον συντονισμό της συνεργασίας στην αστρονομική έρευνα. Το ESO διαθέτει τρεις εγκαταστάσεις παρατηρήσεων, κορυφαίες σε παγκόσμιο επίπεδο, στη Χιλή, στις περιοχές La Silla, Paranal και Chajnantor.
Στο Paranal βρίσκεται το Very Large Telescope, το πλέον προηγμένο παγκοσμίως αστρονομικό παρατηρητήριο στο ορατό τμήμα του φάσματος, και δύο τηλεσκόπια επισκοπήσεων: το VISTA το οποίο παρατηρεί στο υπέρυθρο και αποτελεί το μεγαλύτερο επίγειο τηλεσκόπιο επισκοπήσεων και το τηλεσκόπιο επισκοπήσεων VLT το οποίο είναι το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο που έχει σχεδιαστεί για τέτοιες παρατηρήσεις στο οπτικό μέρος του φάσματος.
Το ESO είναι ο Ευρωπαϊκός εταίρος στο επαναστατικό τηλεσκόπιο ALMA, το μεγαλύτερο έργο αστρονομικής παρατήρησης στο κόσμο. Το ESO σχεδιάζει την κατασκευή του διαμέτρου 40 μέτρων European Extremely Large optical/near-infrared Telescope, γνωστού ως E-ELT, το οποίο θα αποτελέσει το “μεγαλύτερο μάτι της ανθρωπότητας προς τον ουρανό”.
Σύνδεσμοι
Πληροφορίες για το APEX
Εικόνες από το APEX
www.ofa.gr
Μετά την πρώτη επιτυχή εκτόξευσή του από την Ευρωπαϊκή διαστημική βάση στο Κουρού της Γαλλικής Γουιάνας, ο νέος πύραυλος της ESA Vega είναι έτοιμος να συμπληρώσει την οικογένεια των παλαιότερων Ariane 5 και των Ρωσικών πυραύλων Soyuz.
Αφότου η οικογένεια των πυραύλων εκτόξευσης μεγάλωσε, η Ευρώπη μπορεί να ανταπεξέλθει σε ένα μεγάλο εύρος διαστημικών αποστολών, από την τοποθέτηση επιστημονικών δορυφόρων σε τροχιά γύρω από τη Γη μέχρι την μεταφορά τεχνολογικού εξοπλισμού στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό.
Ο πρώτος πύραυλος Vega απογειώθηκε στις 12.00 ώρα Ελλάδος (ή διαφορετικά, στις 07.00 τοπική ώρα Γαλλικής Γουιάνας) από την νέα εξέδρα εκτόξευσης που κατασκευάστηκε για το σκοπό αυτό και ολοκλήρωσε την αποστολή του χωρίς κανένα απρόοπτο.
Χάρη στο σχετικά μικρό μέγεθός του, ο Vega μπορεί να τοποθετήσει δορυφόρους βάρους από 300 kg μέχρι 2500 kg σε διαφορετικές τροχιές γύρω από τη Γη. Για παράδειγμα, μπορεί να μεταφέρει ένα δορυφόρο βάρους 1500 kg και να τον τοποθετήσει σε ηλιοσύγχρονη τροχιά ύψους 700 km.
Ο νέος πύραυλος της ESA θα προσφέρει τις υπηρεσίες του παράλληλα με τους Ariane 5, οι οποίοι είναι κατάλληλοι για τη μεταφορά φορτίων μεγάλου βάρους, και τους πύραυλους Soyuz μεσαίου μεγέθους.
Ο συνδυασμός των τριών αυτών διαφορετικών οχημάτων εκτόξευσης, τα οποία μπορούν να απογειωθούν από την Ευρωπαϊκή διαστημική βάση στη Γαλλική Γουιάνα, θα προσφέρουν στην Ευρώπη αυτόνομη και με μικρότερο κόστος πρόσβαση στο διάστημα.
“Σε διάστημα μικρότερο από τρεις μήνες, ο αριθμός των οχημάτων εκτόξευσης που διαθέτει η Ευρώπη αυξήθηκε από ένα σε τρία, διευρύνοντας τις υπηρεσίες που προσφέρει η Arianespace. Δεν υπάρχει πλέον ούτε ένας Ευρωπαϊκός δορυφόρος που να μην μπορεί να εκτοξευθεί με έναν από τους πυραύλους που διαχειρίζεται,” σημείωσε ο Jean-Jacques Dordain, Γενικός Διευθυντής της ESA.
“Είναι μία σημαντική ημέρα για την ESA, τα κράτη μέλη της και ειδικότερα, για την Ιταλία όπου ο πύραυλος Vega γεννήθηκε, για την Ευρωπαϊκή βιομηχανία και για την Arianespace.”
Ο σχεδιασμός του πυραύλου Vega ξεκίνησε το 2003. Συνολικά, επτά κράτη μέλη της ESA συμμετείχαν στο φιλόδοξο πρόγραμμα: το Βέλγιο, η Γαλλία, η Ελβετία, η Ισπανία, η Ιταλία, η Ολλανδία και η Σουηδία.
“Η σημερινή επιτυχή εκτόξευση είναι η ανταμοιβή για τις αμέτρητες ώρες εργασίας περίπου 1000 ανθρώπων που συνεισέφεραν στην κατασκευή του πιο σύγχρονου οχήματος εκτόξευσης μικρών δορυφόρων,” συμπλήρωσε ο Antonio Fabrizi, διευθυντής του τμήματος που διαχειρίζεται τους πυραύλους εκτόξευσης της ESA.
“H ESA, με την πολύτιμη βοήθεια της Ιταλικής και Γαλλικής διαστημικής υπηρεσίας, καθώς και περίπου 40 ιδιωτικών εταιριών με επικεφαλή την ELV SpA, έχουν καταφέρει να κάνουν ένα άπιαστο όνειρο πραγματικότητα σε λιγότερο από μία δεκαετία.”
ESA Ελλάδα
www.ofa.gr
Το διαστημόπλοιο της ESA Mars Express έστειλε ακλόνητα στοιχεία για την ύπαρξη ενός ωκεανού, ο οποίος κάλυπτε κάποτε τμήμα της επιφάνειας του κόκκινου πλανήτη. Το ραντάρ με το οποίο είναι εξοπλισμένο ανίχνευσε γεωλογικά ιζήματα που μαρτυρούν την ύπαρξη ενός ωκεανού με όρια τα ίχνη αρχαίων ακτογραμμών που έχουν ανακαλυφθεί στον Άρη.
Το ραντάρ MARSIS άρχισε να συγκεντρώνει παρατηρήσεις από την επιφάνεια και το υπέδαφος του Άρη το 2005, οπότε τέθηκε σε λειτουργία. Ερευνητές, με επικεφαλή τον Jeremie Mouginot από το Ινστιτούτο Πλανητολογίας και Αστροφυσικής της Grenoble (IPAG) και το Πανεπιστήμιο Irvine της Καλιφόρνια, ανέλυσαν παρατηρήσεις που συγκέντρωσε σε διάστημα μεγαλύτερο από δύο έτη και αποκάλυψαν υλικό χαμηλής πυκνότητας να καλύπτει τις βόρειες πεδιάδες.
"Ερμηνεύουμε αυτό το στρώμα υλικού σαν ιζηματογενή, ίσως και πλούσιο σε πάγο," σημείωσε ο Δρ Mouginot.“Προσφέρει για μια νέα ισχυρή ένδειξη πώς εδώ κάποτε υπήρξε κάποτε ένας ωκεανός.”
Υπήρχαν υποψίες για την ύπαρξη ωκεανών στο παρελθόν του πλανήτη Άρη και ίχνη που θυμίζουν ακτογραμμές έχουν εντοπιστεί σε εικόνες που έχουν συγκεντρώσει διάφορα διαστημικά σκάφη. Ωστόσο, παραμένει ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα.
Δύο είναι τα επικρατέστερα σενάρια: πριν από τέσσερα εκατομμύρια χρόνια, όταν επικρατούσαν θερμότερες συνθήκες, καθώς επίσης και πριν από τρία εκατομμύρια χρόνια, όταν ο πάγος κάτω από την επιφάνεια έλιωσε μετά από μια μεγάλη σύγκρουση, δημιουργήθηκε ένα δίκτυο καναλιών τα οποία διοχέτευαν νερό σε περιοχές με χαμηλό υψόμετρο.
“Το MARSIS, έχοντας την ικανότητα να διεισδύει βαθιά στο έδαφος, αποκαλύπτει τη δομή και σύνθεση των πρώτων 60-80 μέτρων κάτω από την επιφάνεια του πλανήτη,” εξηγεί ο Wlodek Kofman από IPAG, επικεφαλής της ομάδας που διαχειρίζεται το ραντάρ.
“Σε όλο το βάθος, υπάρχουν στοιχεία που αποδεικνύουν την ύπαρξη ιζηματογενούς υλικού, καθώς και πάγου.”
Το στρώμα ιζηματογενούς υλικού που αποκάλυψε το MARSIS είναι χαμηλής αντανακλαστικότητας. Τέτοιου είδους ιζήματα έχουν συνήθως χαμηλή πυκνότητα και κοκκώδη δομή, όσο και έχουν διαβρωθεί και μεταφερθεί στον τελικό τους προορισμό από το νερό.
Ο πιο πρόσφατος ωκεανός, ωστόσο, θεωρείται πως ήταν προσωρινός. “Σε ένα εκατομμύριο χρόνια ή και λιγότερο”, εκτιμά ο Δρ Mouginot, “το νερό θα είχε είτε καταψυχθεί και διατηρηθεί στο υπέδαφος του πλανήτη, ή θα είχε εξατμιστεί και σταδιακά ανυψωθεί στην ατμόσφαιρα του.”
“Δεν πιστεύω πως θα μπορούσε να διατηρηθεί με τη μορφή ωκεανού για αρκετό μεγάλο χρονικό διάστημα έτσι ώστε να επιτρέψει το σχηματισμό ζωής.”
Για να εντοπίσουν στοιχεία ζωής, οι αστροβιολόγοι θα πρέπει να κοιτάξουν ακόμα πιο παλιά στην ιστορία του Άρη, όταν νερό σε υγρή μορφή υπήρχε για πολύ μεγαλύτερες χρονικές περιόδους.
Παρ' όλα αυτά, η συγκεκριμένη μελέτη προσφέρει κάποιες από τις σημαντικότερες αποδείξεις για την ύπαρξη μεγάλων ποσοτήτων νερού σε υγρή μορφή στον κόκκινο πλανήτη, καθώς και στοιχεία για το ρόλου που έχει διαδραματίσει το νερό σε υγρή μορφή στην γεωλογική ιστορία του Άρη.
“Προηγούμενα ευρήματα του Mars Express σχετικά με την ύπαρξη νερού στον Άρη προέρχονταν μετά από τη μελέτη εικόνων και ορυκτολογικών δεδομένων, καθώς και ατμοσφαιρικών μετρήσεων. Τώρα, με τη βοήθεια του ραντάρ ΜΑRSIS, έχουμε μία εικόνα του υπεδάφους του,” τόνισε ο Olivier Witasse, ένας από τους επιστήμονες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα της ESA Mars Express.
“Κάτι τέτοιο προσθέτει νέα κομμάτια πληροφοριών στο πάζλ, παρ' όλα αυτά το ερώτημα παραμένει αναπάντητο: πού πήγε όλο το νερό;”
To Mars Express συνεχίζει την έρευνά του.
ESA Ελλάδα
www.ofa.gr
Το τηλεσκόπιο VLT (Very Large Telescope) του ESO μας έδωσε την πιο λεπτομερή μέχρι τώρα, απεικόνιση στο υπέρυθρο του Νεφελώματος της Τρόπιδας, ενός αστρικού μαιευτηρίου. Αναδεικνύονται πολλά από τα μέχρι πρότινος κρυμμένα χαρακτηριστικά του, διάσπαρτα σε ένα εντυπωσιακό κοσμικό τοπίο αερίου, σκόνης και νεαρών άστρων. Η εικόνα είναι από τις πλέον εντυπωσιακές που έχουν ποτέ ληφθεί από το VLT.
Βαθιά μέσα στη νότια πλευρά του Γαλαξία μας βρίσκεται ένα κοσμικό μαιευτήριο το οποίο ονομάζεται Νεφέλωμα της Τρόπιδας. Βρίσκεται περίπου 7500 έτη φωτός μακριά από τη Γη στον αστερισμό της Τρόπιδας [1]. Αυτό το νέφος φωτεινού αερίου και σκόνης είναι ένας από τους πλέον κοντινούς στη Γη μας τόπους δημιουργίας άστρων μεγάλης μάζας και περιλαμβάνει μερικά από τα πλέον λαμπρά και μεγαλύτερα άστρα που γνωρίζουμε. Ένα από αυτά, το μυστηριώδες και ιδιαίτερα ασταθές η-Τρόπιδας, υπήρξε για αρκετά χρόνια - κάπου στη δεκαετία του 1840 - το δεύτερο πιο λαμπρό άστρο σε όλο τον ουρανό και πιθανολογείται ότι στο προσεχές μέλλον θα εκραγεί ως υπερκαινοφανής (supernova). Το νεφέλωμα της Τρόπιδας αποτελεί για τους αστρονόμους το ιδανικό εργαστήριο μελέτης της βίαιης γέννησης και της νεαρής ηλικίας των άστρων.
Αν και το νεφέλωμα είναι εντυπωσιακό στις συνηθισμένες εικόνες στο ορατό μέρος του φάσματος (eso0905) πολλά από τα μυστικά του και τα κρυμμένα χαρακτηριστικά του καλύπτονται πίσω από παχιά νέφη σκόνης. Για να διαπεράσουν το πέπλο αυτό μια ομάδα Ευρωπαίων αστρονόμων, υπό τον Thomas Preibisch (University Observatory, Μόναχο, Γερμανία) χρησιμοποίησε την ισχύ του τηλεσκοπίου Very Large Telescope του ESO σε συνδυασμό με την υπέρυθρη κάμερα HAWK-I [2].
Εκατοντάδες λήψεις συνδυάστηκαν για να παραχθεί αυτή η εικόνα, το πιο λεπτομερές υπέρυθρο μωσαϊκό που ελήφθη ποτέ για το νεφέλωμα, ενώ παράλληλα αποτελεί και μία από τις πλέον εντυπωσιακές εικόνες που ελήφθησαν από το VLT. Σε αυτή φαίνονται εκτός των μεγάλων λαμπρών άστρων, εκατοντάδες χιλιάδες αμυδρότερα άστρα [3], αόρατα μέχρι πρότινος.
Το άστρο η-Τρόπιδας εμφανίζεται στο κάτω αριστερό τμήμα αυτής της νέας εικόνας. Περιβάλλεται από νέφη αερίου που λάμπουν, κάτω από την επίδραση έντονης υπεριώδους ακτινοβολίας. Σε όλη την έκταση της εικόνας διακρίνονται πολλές συμπαγείς, σκοτεινές συγκεντρώσεις υλικού, οι οποίες παραμένουν αδιαφανείς ακόμα και στο υπέρυθρο. Αυτές είναι τα κουκούλια σκόνης μέσα στα οποία δημιουργούνται τα νέα άστρα.
Τα τελευταία λίγα εκατομμύρια χρόνια αυτή η περιοχή του ουρανού έχει δημιουργήσει μεγάλο αριθμό άστρων, μεμονωμένων όσο και σε σμήνη. Το λαμπρό αστρικό σμήνος κοντά στο κέντρο της εικόνας φέρει την ονομασία Trumpler 14. Αν και το αντικείμενο αυτό διακρίνεται καλά στο ορατό φάσμα, πολλά αμυδρότερα άστρα του αποκαλύπτονται σε αυτή την υπέρυθρη λήψη.
Επίσης στο αριστερό τμήμα της εικόνας εμφανίζεται μία μικρή συγκέντρωση άστρων, που εικονίζονται να έχουν κίτρινο χρώμα. Η ομάδα αυτή φάνηκε για πρώτη φορά μέσα από τα νέα δεδομένα που ελήφθησαν από το VLT, καθώς δε φαίνονται καθόλου στο ορατό μέρος του φάσματος. Αυτό αποτελεί ένα μόνο από τα πολλά νέα αντικείμενα που αποκαλύπτονται σε αυτή την εντυπωσιακή πανοραμική εικόνα.
Σημειώσεις
[1] Τρόπιδα είναι η καρίνα του μυθολογικού πλοίου Αργώ, από το μύθο του Ιάσωνα και των Αργοναυτών.
[2] Οι περιοχές σκόνης απορροφούν και διαχέουν τα βραχύτερα μήκη κύματος του μπλε φωτός, περισσότερο από τα μακρύτερα μήκη του ερυθρού φάσματος. Αυτό εξηγεί και το γιατί τα ηλιοβασιλέματα στη Γη φαίνονται συχνά κόκκινα, ειδικά όταν υπάρχει πολύ σκόνη στην ατμόσφαιρα. Σε μερικές περιοχές με σκόνη στον ουρανό, ειδικότερα σε περιοχές δημιουργίας νέων άστρων, όπως το νεφέλωμα της Τρόπιδας, αυτό το φαινόμενο είναι τόσο έντονο, ώστε το φως στο ορατό τμήμα του φάσματος δεν τις διαπερνά καθόλου. Οι αστρονόμοι ξεπερνούν αυτό το εμπόδιο παρατηρώντας στο υπέρυθρο τμήμα του φάσματος, χρησιμοποιώντας ειδικά καταγραφικά - κάμερες όπως το HAWK-I στο τηλεσκόπιο VLT του ESO και το τηλεσκόπιο υπέρυθρης επισκόπησης VISTA.
[3] Ένας από τους κύριους στόχους των αστρονόμων, ήταν η αναζήτηση άστρων σε αυτή τη περιοχή, τα οποία θα ήταν λιγότερο λαμπρά και μικρότερης μάζας από τον Ήλιο μας. Η συγκεκριμένη εικόνα είναι επαρκώς λεπτομερής ώστε να επιτρέπει την ανακάλυψη νεαρών καφέ (φαιών) νάνων.
Περισσότερες πληροφορίες
Το 2012 συμπληρώνονται 50 χρόνια από την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου. Το ESO, (European Southern Observatory - Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο), αποτελεί τον κορυφαίο διακρατικό ερευνητικό οργανισμό για την αστρονομία στην Ευρώπη, και το πλέον παραγωγικό αστρονομικό παρατηρητήριο στον κόσμο.
Το ESO διαθέτει τις εξελιγμένες ερευνητικές εγκαταστάσεις του στους αστρονόμους. Υποστηρίζεται από 15 χώρες, την Αυστρία, το Βέλγιο, τη Βραζιλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Δανία, την Ελβετία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισπανία, την Ιταλία, την Ολλανδία, τη Πορτογαλία, τη Σουηδία, τη Τσεχία και τη Φινλανδία.
Το ESO ακολoυθεί ένα φιλόδοξο πρόγραμμα σχεδίασης, κατασκευής και λειτουργίας ισχυρών επίγειων εγκαταστάσεων αστρονομικής παρατήρησης, παρέχοντας στους αστρονόμους τα τεχνικά μέσα για την πραγματοποίηση σημαντικών επιστημονικών ανακαλύψεων.
Το ESO συμβάλλει επίσης στην προώθηση και τον συντονισμό της συνεργασίας στην αστρονομική έρευνα. Το ESO διαθέτει τρεις εγκαταστάσεις παρατηρήσεων, κορυφαίες σε παγκόσμιο επίπεδο, στη Χιλή, στις περιοχές La Silla, Paranal και Chajnantor.
Στο Paranal βρίσκεται το Very Large Telescope, το πλέον προηγμένο παγκοσμίως αστρονομικό παρατηρητήριο στο ορατό τμήμα του φάσματος, και δύο τηλεσκόπια επισκοπήσεων: το VISTA το οποίο παρατηρεί στο υπέρυθρο και αποτελεί το μεγαλύτερο επίγειο τηλεσκόπιο επισκοπήσεων και το τηλεσκόπιο επισκοπήσεων VLT το οποίο είναι το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο που έχει σχεδιαστεί για τέτοιες παρατηρήσεις στο οπτικό μέρος του φάσματος.
Το ESO είναι ο Ευρωπαϊκός εταίρος στο επαναστατικό τηλεσκόπιο ALMA, το μεγαλύτερο έργο αστρονομικής παρατήρησης στο κόσμο. Το ESO σχεδιάζει την κατασκευή του διαμέτρου 40 μέτρων European Extremely Large optical/near-infrared Telescope, γνωστού ως E-ELT, το οποίο θα αποτελέσει το “μεγαλύτερο μάτι της ανθρωπότητας προς τον ουρανό”.
Σύνδεσμοι
Επιστημονική εργασία, η οποία περιγράφει τις υπέρυθρες παρατηρήσεις του Νεφελώματος της Τρόπιδας
Σελίδα του Thomas Preibisch για το Νεφέλωμα της Τρόπιδας
Παρατηρήσεις του Νεφελώματος της Τρόπιδας με το APEX/LABOCA
Παρατηρήσεις ακτίνων-Χ της ίδιας περιοχής από το σχετικό πρόγραμμα του διαστημικού τηλεσκοπίου Chandra
Φωτογραφίες του VLT
www.ofa.gr
Αυτή η νέα εικόνα δείχνει ένα αστρικό μαιευτήριο με το όνομα NGC 3324. Η εικόνα ελήφθη με τη κάμερα Wide Field Imager που είναι τοποθετημένη στο 2,2μ τηλεσκόπιο MPG/ESO στο παρατηρητήριο La Silla στη Χιλή. Η έντονη υπεριώδης ακτινοβολία, που προέρχεται από τα αρκετά σε αριθμό νεαρά θερμά άστρα του NGC 3324, κάνει το νέφος σκόνης να λάμπει με πλούσια χρώματα και έχει δημιουργήσει ένα κοίλωμα στο αέριο και τη σκόνη που τα περιβάλλουν.
To NGC 3324 είναι ορατό στο νότιο αστερισμό της Τροπίδος (η καρίνα του πλοίου Αργώ του Ιάσωνα) περίπου 7200 έτη φωτός μακριά από τη Γη. Βρίσκεται στα βόρεια όρια του χαοτικού Νεφελώματος της Τροπίδος, το οποίο διαθέτει πληθώρα τέτοιων θυλάκων αστρικής δημιουργίας (eso0905). Η αφθονία αερίου και σκόνης στη περιοχή του NGC 3324 πυροδότησε τη διαδικασία δημιουργίας νέων άστρων, αρκετά εκατομμύρια χρόνια πριν, από την οποία προέκυψαν αρκετοί μεγάλοι και ιδιαίτερα θερμοί αστέρες, οι οποίοι κυριαρχούν σε αυτή τη νέα εικόνα.
Οι αστρικοί άνεμοι και η έντονη ακτινοβολία από αυτά τα νεαρά άστρα έχουν δημιουργήσει ένα κοίλωμα στο αέριο και τη σκόνη που τα περιβάλλουν. Αυτό γίνεται πιο εμφανές αν παρατηρήσει κανείς τη συμπαγή συγκέντρωση ύλης, σαν τείχος, στο κέντρο και δεξιά της εικόνας. Η υπεριώδης ακτινοβολία από τα θερμά νεαρά άστρα αποσπά ηλεκτρόνια από τα άτομα του υδρογόνου, τα οποία στη συνέχεια επαναδεσμεύονται, προκαλώντας την χαρακτηριστική κόκκινη-ιώδη λάμψη, καθώς τα ηλεκτρόνια μεταβαίνουν από μία ενεργειακή στοιβάδα σε άλλη, αποκαλύπτοντας το διάχυτο στη περιοχή αέριο. Άλλα χρώματα προέρχονται από διαφορετικά στοιχεία, όπως η πράσινο-κίτρινη απόχρωση των κεντρικών περιοχών, η οποία ξεχωρίζει, και η οποία προέρχεται από το διπλά ιονισμένο οξυγόνο.
Όπως και με τα σύννεφα στον ουρανό της Γης, οι παρατηρητές νεφελωμάτων μπορούν να ανακαλύψουν ομοιότητες με αντικείμενα ή πρόσωπα και σε αυτά τα κοσμικά νέφη. Ένα από τα προσωνύμια της περιοχής NGC 3324 είναι το Νεφέλωμα Γκαμπριέλα Μιστράλ, από τη Νομπελίστα Χιλιανή ποιήτρια [1]. Τα όρια της κεντρικής συμπαγούς περιοχής αερίου και σκόνης στα δεξιά δημιουργούν την εντύπωση ενός ανθρώπινου προσώπου, με το εξόγκωμα στη μέση να θυμίζει μύτη.
Η ισχύς της Wide Field Imager, εγκατεστημένης στο 2,2 μέτρων τηλεσκόπιο MPG/ESO στο παρατηρητήριο La Silla, μας αποκαλύπτει πολλά κρυμμένα χαρακτηριστικά του NGC 3324. Οι κόκκοι σκόνης σε αυτές τις περιοχές εμποδίζουν τη διέλευση του φωτός από το υποκείμενο λαμπρό αέριο, δημιουργώντας σκιώδη πλέγματα, τα οποία προσθέτουν ένα ακόμη εντυπωσιακό χαρακτηριστικό στην ήδη υποβλητική όψη της περιοχής.
Η μεγάλη ευκρίνεια του Διαστημικού Τηλεσκοπίου Χαμπλ, δοκιμάστηκε παλαιότερα στο NGC 3324. Το Χαμπλ μπόρεσε να εντοπίσει περισσότερες λεπτομέρειες αλλά σε μικρότερο οπτικό πεδίο. Τα δύο αυτά όργανα, αν χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό, μας παρέχουν εξαιρετικές εικόνες διαφορετικής μεγέθυνσης.
Σημειώσεις
[1] Επεξήγηματικό κείμενο και συγκριτικές εικόνες είναι διαθέσιμα στον δικτυακό τόπο του ερασιτέχνη αστρονόμου Daniel Verschatse στη διεύθυνση: http://www.verschatse.cl/nebulae/ngc3324/medium.htm
Περισσότερες πληροφορίες
Το 2012 συμπληρώνονται 50 χρόνια από την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου. Το ESO, (European Southern Observatory - Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο), αποτελεί τον κορυφαίο διακρατικό ερευνητικό οργανισμό για την αστρονομία στην Ευρώπη, και το πλέον παραγωγικό αστρονομικό παρατηρητήριο στον κόσμο.
Το ESO διαθέτει τις εξελιγμένες ερευνητικές εγκαταστάσεις του στους αστρονόμους. Υποστηρίζεται από 15 χώρες, την Αυστρία, το Βέλγιο, τη Βραζιλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Δανία, την Ελβετία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισπανία, την Ιταλία, την Ολλανδία, τη Πορτογαλία, τη Σουηδία, τη Τσεχία και τη Φινλανδία.
Το ESO ακολoυθεί ένα φιλόδοξο πρόγραμμα σχεδίασης, κατασκευής και λειτουργίας ισχυρών επίγειων εγκαταστάσεων αστρονομικής παρατήρησης, παρέχοντας στους αστρονόμους τα τεχνικά μέσα για την πραγματοποίηση σημαντικών επιστημονικών ανακαλύψεων.
Το ESO συμβάλλει επίσης στην προώθηση και τον συντονισμό της συνεργασίας στην αστρονομική έρευνα. Το ESO διαθέτει τρεις εγκαταστάσεις παρατηρήσεων, κορυφαίες σε παγκόσμιο επίπεδο, στη Χιλή, στις περιοχές La Silla, Paranal και Chajnantor.
Στο Paranal βρίσκεται το Very Large Telescope, το πλέον προηγμένο παγκοσμίως αστρονομικό παρατηρητήριο στο ορατό τμήμα του φάσματος, και δύο τηλεσκόπια επισκοπήσεων: το VISTA το οποίο παρατηρεί στο υπέρυθρο και αποτελεί το μεγαλύτερο επίγειο τηλεσκόπιο επισκοπήσεων και το τηλεσκόπιο επισκοπήσεων VLT το οποίο είναι το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο που έχει σχεδιαστεί για τέτοιες παρατηρήσεις στο οπτικό μέρος του φάσματος.
Το ESO είναι ο Ευρωπαϊκός εταίρος στο επαναστατικό τηλεσκόπιο ALMA, το μεγαλύτερο έργο αστρονομικής παρατήρησης στο κόσμο. Το ESO σχεδιάζει την κατασκευή του διαμέτρου 40 μέτρων European Extremely Large optical/near-infrared Telescope, γνωστού ως E-ELT, το οποίο θα αποτελέσει το “μεγαλύτερο μάτι της ανθρωπότητας προς τον ουρανό”.
www.ofa.gr
Παρατηρώντας τη Σελήνη με τη βοήθεια του Very Large Telescope του ESO, οι αστρονόμοι βρήκαν στοιχεία για τη ζωή στο Σύμπαν, στην ίδια τη Γη. Η ανακάλυψη ζωής στο πλανήτη μας ακούγεται ως κάτι τετριμμένο, αλλά η νέα ερευνητική προσέγγιση που χρησιμοποιήθηκε από μία διεθνή ομάδα, ίσως βοηθήσει στη μελλοντική ανακάλυψη ζωής κάπου αλλού στο Σύμπαν. Η δουλειά της ομάδας περιγράφεται σε μία επιστημονική εργασία, η οποία δημοσιεύεται στο Nature της 1ης Μαρτίου 2012. 
Οι αστρονόμοι ανέλυσαν αυτό το αμυδρό φως από τη γήινη λάμψη για να αναζητήσουν στοιχεία, όπως μερικούς συνδυασμούς αερίων της ατμόσφαιρας της Γης [2], οι οποίοι αποτελούν σαφή ένδειξη οργανικής ζωής. Αυτή η μέθοδος ορίζει τη Γη ως σύστημα αναφοράς για τη μελλοντική αναζήτηση ζωής σε πλανήτες εκτός του Ηλιακού μας Συστήματος.
