Το τηλεσκόπιο VLT (Very Large Telescope) του ESO μας έδωσε την πιο λεπτομερή μέχρι τώρα, απεικόνιση στο υπέρυθρο του Νεφελώματος της Τρόπιδας, ενός αστρικού μαιευτηρίου. Αναδεικνύονται πολλά από τα μέχρι πρότινος κρυμμένα χαρακτηριστικά του, διάσπαρτα σε ένα εντυπωσιακό κοσμικό τοπίο αερίου, σκόνης και νεαρών άστρων. Η εικόνα είναι από τις πλέον εντυπωσιακές που έχουν ποτέ ληφθεί από το VLT.
Βαθιά μέσα στη νότια πλευρά του Γαλαξία μας βρίσκεται ένα κοσμικό μαιευτήριο το οποίο ονομάζεται Νεφέλωμα της Τρόπιδας. Βρίσκεται περίπου 7500 έτη φωτός μακριά από τη Γη στον αστερισμό της Τρόπιδας [1]. Αυτό το νέφος φωτεινού αερίου και σκόνης είναι ένας από τους πλέον κοντινούς στη Γη μας τόπους δημιουργίας άστρων μεγάλης μάζας και περιλαμβάνει μερικά από τα πλέον λαμπρά και μεγαλύτερα άστρα που γνωρίζουμε. Ένα από αυτά, το μυστηριώδες και ιδιαίτερα ασταθές η-Τρόπιδας, υπήρξε για αρκετά χρόνια - κάπου στη δεκαετία του 1840 - το δεύτερο πιο λαμπρό άστρο σε όλο τον ουρανό και πιθανολογείται ότι στο προσεχές μέλλον θα εκραγεί ως υπερκαινοφανής (supernova). Το νεφέλωμα της Τρόπιδας αποτελεί για τους αστρονόμους το ιδανικό εργαστήριο μελέτης της βίαιης γέννησης και της νεαρής ηλικίας των άστρων.
Αν και το νεφέλωμα είναι εντυπωσιακό στις συνηθισμένες εικόνες στο ορατό μέρος του φάσματος (eso0905) πολλά από τα μυστικά του και τα κρυμμένα χαρακτηριστικά του καλύπτονται πίσω από παχιά νέφη σκόνης. Για να διαπεράσουν το πέπλο αυτό μια ομάδα Ευρωπαίων αστρονόμων, υπό τον Thomas Preibisch (University Observatory, Μόναχο, Γερμανία) χρησιμοποίησε την ισχύ του τηλεσκοπίου Very Large Telescope του ESO σε συνδυασμό με την υπέρυθρη κάμερα HAWK-I [2].
Εκατοντάδες λήψεις συνδυάστηκαν για να παραχθεί αυτή η εικόνα, το πιο λεπτομερές υπέρυθρο μωσαϊκό που ελήφθη ποτέ για το νεφέλωμα, ενώ παράλληλα αποτελεί και μία από τις πλέον εντυπωσιακές εικόνες που ελήφθησαν από το VLT. Σε αυτή φαίνονται εκτός των μεγάλων λαμπρών άστρων, εκατοντάδες χιλιάδες αμυδρότερα άστρα [3], αόρατα μέχρι πρότινος.
Το άστρο η-Τρόπιδας εμφανίζεται στο κάτω αριστερό τμήμα αυτής της νέας εικόνας. Περιβάλλεται από νέφη αερίου που λάμπουν, κάτω από την επίδραση έντονης υπεριώδους ακτινοβολίας. Σε όλη την έκταση της εικόνας διακρίνονται πολλές συμπαγείς, σκοτεινές συγκεντρώσεις υλικού, οι οποίες παραμένουν αδιαφανείς ακόμα και στο υπέρυθρο. Αυτές είναι τα κουκούλια σκόνης μέσα στα οποία δημιουργούνται τα νέα άστρα.
Τα τελευταία λίγα εκατομμύρια χρόνια αυτή η περιοχή του ουρανού έχει δημιουργήσει μεγάλο αριθμό άστρων, μεμονωμένων όσο και σε σμήνη. Το λαμπρό αστρικό σμήνος κοντά στο κέντρο της εικόνας φέρει την ονομασία Trumpler 14. Αν και το αντικείμενο αυτό διακρίνεται καλά στο ορατό φάσμα, πολλά αμυδρότερα άστρα του αποκαλύπτονται σε αυτή την υπέρυθρη λήψη.
Επίσης στο αριστερό τμήμα της εικόνας εμφανίζεται μία μικρή συγκέντρωση άστρων, που εικονίζονται να έχουν κίτρινο χρώμα. Η ομάδα αυτή φάνηκε για πρώτη φορά μέσα από τα νέα δεδομένα που ελήφθησαν από το VLT, καθώς δε φαίνονται καθόλου στο ορατό μέρος του φάσματος. Αυτό αποτελεί ένα μόνο από τα πολλά νέα αντικείμενα που αποκαλύπτονται σε αυτή την εντυπωσιακή πανοραμική εικόνα.
Σημειώσεις
[1] Τρόπιδα είναι η καρίνα του μυθολογικού πλοίου Αργώ, από το μύθο του Ιάσωνα και των Αργοναυτών.
[2] Οι περιοχές σκόνης απορροφούν και διαχέουν τα βραχύτερα μήκη κύματος του μπλε φωτός, περισσότερο από τα μακρύτερα μήκη του ερυθρού φάσματος. Αυτό εξηγεί και το γιατί τα ηλιοβασιλέματα στη Γη φαίνονται συχνά κόκκινα, ειδικά όταν υπάρχει πολύ σκόνη στην ατμόσφαιρα. Σε μερικές περιοχές με σκόνη στον ουρανό, ειδικότερα σε περιοχές δημιουργίας νέων άστρων, όπως το νεφέλωμα της Τρόπιδας, αυτό το φαινόμενο είναι τόσο έντονο, ώστε το φως στο ορατό τμήμα του φάσματος δεν τις διαπερνά καθόλου. Οι αστρονόμοι ξεπερνούν αυτό το εμπόδιο παρατηρώντας στο υπέρυθρο τμήμα του φάσματος, χρησιμοποιώντας ειδικά καταγραφικά - κάμερες όπως το HAWK-I στο τηλεσκόπιο VLT του ESO και το τηλεσκόπιο υπέρυθρης επισκόπησης VISTA.
[3] Ένας από τους κύριους στόχους των αστρονόμων, ήταν η αναζήτηση άστρων σε αυτή τη περιοχή, τα οποία θα ήταν λιγότερο λαμπρά και μικρότερης μάζας από τον Ήλιο μας. Η συγκεκριμένη εικόνα είναι επαρκώς λεπτομερής ώστε να επιτρέπει την ανακάλυψη νεαρών καφέ (φαιών) νάνων.
Περισσότερες πληροφορίες
Το 2012 συμπληρώνονται 50 χρόνια από την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου. Το ESO, (European Southern Observatory - Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο), αποτελεί τον κορυφαίο διακρατικό ερευνητικό οργανισμό για την αστρονομία στην Ευρώπη, και το πλέον παραγωγικό αστρονομικό παρατηρητήριο στον κόσμο.
Το ESO διαθέτει τις εξελιγμένες ερευνητικές εγκαταστάσεις του στους αστρονόμους. Υποστηρίζεται από 15 χώρες, την Αυστρία, το Βέλγιο, τη Βραζιλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Δανία, την Ελβετία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισπανία, την Ιταλία, την Ολλανδία, τη Πορτογαλία, τη Σουηδία, τη Τσεχία και τη Φινλανδία.
Το ESO ακολoυθεί ένα φιλόδοξο πρόγραμμα σχεδίασης, κατασκευής και λειτουργίας ισχυρών επίγειων εγκαταστάσεων αστρονομικής παρατήρησης, παρέχοντας στους αστρονόμους τα τεχνικά μέσα για την πραγματοποίηση σημαντικών επιστημονικών ανακαλύψεων.
Το ESO συμβάλλει επίσης στην προώθηση και τον συντονισμό της συνεργασίας στην αστρονομική έρευνα. Το ESO διαθέτει τρεις εγκαταστάσεις παρατηρήσεων, κορυφαίες σε παγκόσμιο επίπεδο, στη Χιλή, στις περιοχές La Silla, Paranal και Chajnantor.
Στο Paranal βρίσκεται το Very Large Telescope, το πλέον προηγμένο παγκοσμίως αστρονομικό παρατηρητήριο στο ορατό τμήμα του φάσματος, και δύο τηλεσκόπια επισκοπήσεων: το VISTA το οποίο παρατηρεί στο υπέρυθρο και αποτελεί το μεγαλύτερο επίγειο τηλεσκόπιο επισκοπήσεων και το τηλεσκόπιο επισκοπήσεων VLT το οποίο είναι το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο που έχει σχεδιαστεί για τέτοιες παρατηρήσεις στο οπτικό μέρος του φάσματος.
Το ESO είναι ο Ευρωπαϊκός εταίρος στο επαναστατικό τηλεσκόπιο ALMA, το μεγαλύτερο έργο αστρονομικής παρατήρησης στο κόσμο. Το ESO σχεδιάζει την κατασκευή του διαμέτρου 40 μέτρων European Extremely Large optical/near-infrared Telescope, γνωστού ως E-ELT, το οποίο θα αποτελέσει το “μεγαλύτερο μάτι της ανθρωπότητας προς τον ουρανό”.
Σύνδεσμοι
Επιστημονική εργασία, η οποία περιγράφει τις υπέρυθρες παρατηρήσεις του Νεφελώματος της Τρόπιδας
Σελίδα του Thomas Preibisch για το Νεφέλωμα της Τρόπιδας
Παρατηρήσεις του Νεφελώματος της Τρόπιδας με το APEX/LABOCA
Παρατηρήσεις ακτίνων-Χ της ίδιας περιοχής από το σχετικό πρόγραμμα του διαστημικού τηλεσκοπίου Chandra
Φωτογραφίες του VLT
Βαθιά μέσα στη νότια πλευρά του Γαλαξία μας βρίσκεται ένα κοσμικό μαιευτήριο το οποίο ονομάζεται Νεφέλωμα της Τρόπιδας. Βρίσκεται περίπου 7500 έτη φωτός μακριά από τη Γη στον αστερισμό της Τρόπιδας [1]. Αυτό το νέφος φωτεινού αερίου και σκόνης είναι ένας από τους πλέον κοντινούς στη Γη μας τόπους δημιουργίας άστρων μεγάλης μάζας και περιλαμβάνει μερικά από τα πλέον λαμπρά και μεγαλύτερα άστρα που γνωρίζουμε. Ένα από αυτά, το μυστηριώδες και ιδιαίτερα ασταθές η-Τρόπιδας, υπήρξε για αρκετά χρόνια - κάπου στη δεκαετία του 1840 - το δεύτερο πιο λαμπρό άστρο σε όλο τον ουρανό και πιθανολογείται ότι στο προσεχές μέλλον θα εκραγεί ως υπερκαινοφανής (supernova). Το νεφέλωμα της Τρόπιδας αποτελεί για τους αστρονόμους το ιδανικό εργαστήριο μελέτης της βίαιης γέννησης και της νεαρής ηλικίας των άστρων.
Αν και το νεφέλωμα είναι εντυπωσιακό στις συνηθισμένες εικόνες στο ορατό μέρος του φάσματος (eso0905) πολλά από τα μυστικά του και τα κρυμμένα χαρακτηριστικά του καλύπτονται πίσω από παχιά νέφη σκόνης. Για να διαπεράσουν το πέπλο αυτό μια ομάδα Ευρωπαίων αστρονόμων, υπό τον Thomas Preibisch (University Observatory, Μόναχο, Γερμανία) χρησιμοποίησε την ισχύ του τηλεσκοπίου Very Large Telescope του ESO σε συνδυασμό με την υπέρυθρη κάμερα HAWK-I [2].Εκατοντάδες λήψεις συνδυάστηκαν για να παραχθεί αυτή η εικόνα, το πιο λεπτομερές υπέρυθρο μωσαϊκό που ελήφθη ποτέ για το νεφέλωμα, ενώ παράλληλα αποτελεί και μία από τις πλέον εντυπωσιακές εικόνες που ελήφθησαν από το VLT. Σε αυτή φαίνονται εκτός των μεγάλων λαμπρών άστρων, εκατοντάδες χιλιάδες αμυδρότερα άστρα [3], αόρατα μέχρι πρότινος.
Το άστρο η-Τρόπιδας εμφανίζεται στο κάτω αριστερό τμήμα αυτής της νέας εικόνας. Περιβάλλεται από νέφη αερίου που λάμπουν, κάτω από την επίδραση έντονης υπεριώδους ακτινοβολίας. Σε όλη την έκταση της εικόνας διακρίνονται πολλές συμπαγείς, σκοτεινές συγκεντρώσεις υλικού, οι οποίες παραμένουν αδιαφανείς ακόμα και στο υπέρυθρο. Αυτές είναι τα κουκούλια σκόνης μέσα στα οποία δημιουργούνται τα νέα άστρα.Τα τελευταία λίγα εκατομμύρια χρόνια αυτή η περιοχή του ουρανού έχει δημιουργήσει μεγάλο αριθμό άστρων, μεμονωμένων όσο και σε σμήνη. Το λαμπρό αστρικό σμήνος κοντά στο κέντρο της εικόνας φέρει την ονομασία Trumpler 14. Αν και το αντικείμενο αυτό διακρίνεται καλά στο ορατό φάσμα, πολλά αμυδρότερα άστρα του αποκαλύπτονται σε αυτή την υπέρυθρη λήψη.
Επίσης στο αριστερό τμήμα της εικόνας εμφανίζεται μία μικρή συγκέντρωση άστρων, που εικονίζονται να έχουν κίτρινο χρώμα. Η ομάδα αυτή φάνηκε για πρώτη φορά μέσα από τα νέα δεδομένα που ελήφθησαν από το VLT, καθώς δε φαίνονται καθόλου στο ορατό μέρος του φάσματος. Αυτό αποτελεί ένα μόνο από τα πολλά νέα αντικείμενα που αποκαλύπτονται σε αυτή την εντυπωσιακή πανοραμική εικόνα.
Σημειώσεις
[1] Τρόπιδα είναι η καρίνα του μυθολογικού πλοίου Αργώ, από το μύθο του Ιάσωνα και των Αργοναυτών.
[2] Οι περιοχές σκόνης απορροφούν και διαχέουν τα βραχύτερα μήκη κύματος του μπλε φωτός, περισσότερο από τα μακρύτερα μήκη του ερυθρού φάσματος. Αυτό εξηγεί και το γιατί τα ηλιοβασιλέματα στη Γη φαίνονται συχνά κόκκινα, ειδικά όταν υπάρχει πολύ σκόνη στην ατμόσφαιρα. Σε μερικές περιοχές με σκόνη στον ουρανό, ειδικότερα σε περιοχές δημιουργίας νέων άστρων, όπως το νεφέλωμα της Τρόπιδας, αυτό το φαινόμενο είναι τόσο έντονο, ώστε το φως στο ορατό τμήμα του φάσματος δεν τις διαπερνά καθόλου. Οι αστρονόμοι ξεπερνούν αυτό το εμπόδιο παρατηρώντας στο υπέρυθρο τμήμα του φάσματος, χρησιμοποιώντας ειδικά καταγραφικά - κάμερες όπως το HAWK-I στο τηλεσκόπιο VLT του ESO και το τηλεσκόπιο υπέρυθρης επισκόπησης VISTA.
[3] Ένας από τους κύριους στόχους των αστρονόμων, ήταν η αναζήτηση άστρων σε αυτή τη περιοχή, τα οποία θα ήταν λιγότερο λαμπρά και μικρότερης μάζας από τον Ήλιο μας. Η συγκεκριμένη εικόνα είναι επαρκώς λεπτομερής ώστε να επιτρέπει την ανακάλυψη νεαρών καφέ (φαιών) νάνων.
Περισσότερες πληροφορίες
Το 2012 συμπληρώνονται 50 χρόνια από την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου. Το ESO, (European Southern Observatory - Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο), αποτελεί τον κορυφαίο διακρατικό ερευνητικό οργανισμό για την αστρονομία στην Ευρώπη, και το πλέον παραγωγικό αστρονομικό παρατηρητήριο στον κόσμο.
Το ESO διαθέτει τις εξελιγμένες ερευνητικές εγκαταστάσεις του στους αστρονόμους. Υποστηρίζεται από 15 χώρες, την Αυστρία, το Βέλγιο, τη Βραζιλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Δανία, την Ελβετία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισπανία, την Ιταλία, την Ολλανδία, τη Πορτογαλία, τη Σουηδία, τη Τσεχία και τη Φινλανδία.
Το ESO ακολoυθεί ένα φιλόδοξο πρόγραμμα σχεδίασης, κατασκευής και λειτουργίας ισχυρών επίγειων εγκαταστάσεων αστρονομικής παρατήρησης, παρέχοντας στους αστρονόμους τα τεχνικά μέσα για την πραγματοποίηση σημαντικών επιστημονικών ανακαλύψεων.
Το ESO συμβάλλει επίσης στην προώθηση και τον συντονισμό της συνεργασίας στην αστρονομική έρευνα. Το ESO διαθέτει τρεις εγκαταστάσεις παρατηρήσεων, κορυφαίες σε παγκόσμιο επίπεδο, στη Χιλή, στις περιοχές La Silla, Paranal και Chajnantor.
Στο Paranal βρίσκεται το Very Large Telescope, το πλέον προηγμένο παγκοσμίως αστρονομικό παρατηρητήριο στο ορατό τμήμα του φάσματος, και δύο τηλεσκόπια επισκοπήσεων: το VISTA το οποίο παρατηρεί στο υπέρυθρο και αποτελεί το μεγαλύτερο επίγειο τηλεσκόπιο επισκοπήσεων και το τηλεσκόπιο επισκοπήσεων VLT το οποίο είναι το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο που έχει σχεδιαστεί για τέτοιες παρατηρήσεις στο οπτικό μέρος του φάσματος.
Το ESO είναι ο Ευρωπαϊκός εταίρος στο επαναστατικό τηλεσκόπιο ALMA, το μεγαλύτερο έργο αστρονομικής παρατήρησης στο κόσμο. Το ESO σχεδιάζει την κατασκευή του διαμέτρου 40 μέτρων European Extremely Large optical/near-infrared Telescope, γνωστού ως E-ELT, το οποίο θα αποτελέσει το “μεγαλύτερο μάτι της ανθρωπότητας προς τον ουρανό”.
Σύνδεσμοι
Επιστημονική εργασία, η οποία περιγράφει τις υπέρυθρες παρατηρήσεις του Νεφελώματος της Τρόπιδας
Σελίδα του Thomas Preibisch για το Νεφέλωμα της Τρόπιδας
Παρατηρήσεις του Νεφελώματος της Τρόπιδας με το APEX/LABOCA
Παρατηρήσεις ακτίνων-Χ της ίδιας περιοχής από το σχετικό πρόγραμμα του διαστημικού τηλεσκοπίου Chandra
Φωτογραφίες του VLT
www.ofa.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου