84 εκατομμύρια άστρα... και το μέτρημα συνεχίζεται

Το VISTA δημιουργεί τον μεγαλύτερο κατάλογο του κέντρου του Γαλαξία μας

Χρησιμοποιώντας μια εικόνα μεγέθους εννέα γιγαπίξελ από το τηλεσκόπιο επισκόπησης VISTA, διεθνής ομάδα αστρονόμων δημιούργησε κατάλογο 84 εκατομμυρίων άστρων στο κεντρικό τμήμα του Γαλαξία μας. Περιλαμβάνει δεκαπλάσιο αριθμό άστρων από προηγούμενες μελέτες και αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την κατανόηση του Γαλαξία μας. Η εικόνα προσφέρει μια εκπληκτική απεικόνιση του κεντρικού τμήματος του Γαλαξία και είναι τόσο μεγάλη που αν τυπωθεί καταλαμβάνει χώρο 9 επί 7 μέτρων.

Η απεικόνιση της σε υψηλή ανάλυση είναι δύσκολη και για να την δείτε σε όλο της το μεγαλείο χρησιμοποιείστε το εργαλείο zoom

“Παρατηρώντας λεπτομερώς τα αναρίθμητα άστρα στο κέντρο του Γαλαξία μας, μαθαίνουμε περισσότερα για τον σχηματισμό και την εξέλιξη όχι μόνο του δικού μας Γαλαξία αλλά των σπειροειδών γενικότερα”, εξηγεί ο Roberto Saito, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης.

Οι περισσότεροι σπειροειδείς γαλαξίες, συμπεριλαμβανομένου του δικού μας, εμφανίζουν μια μεγάλη συγκέντρωση γηραιών άστρων στο κέντρο τους την οποία οι αστρονόμοι ονομάζουν παχύ δίσκο. Η κατανόηση του τρόπου δημιουργίας και εξέλιξης του παχύ δίσκου είναι βασική για την κατανόηση του γαλαξία σαν σύνολο. Ωστόσο λεπτομερείς παρατηρήσεις της περιοχής είναι αρκετά δύσκολες.

“Η παρατήρηση του παχύ δίσκου του Γαλαξία μας είναι πολύ δύσκολη διότι είναι κρυμμένος στη σκόνη”, δηλώνει ο Dante Minniti μέλος της ομάδας. “Για να κοιτάξουμε στην καρδιά του Γαλαξία, πρέπει να παρατηρήσουμε στο υπέρυθρο φως που επηρεάζεται λιγότερο από την σκόνη.”

Το μεγάλο κάτοπτρο, το ευρύ πεδίο και οι ευαίσθητοι ανιχνευτές υπέρυθρης ακτινοβολίας του τηλεσκοπίου 4,1 μέτρων VISTA (Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy) το καθιστούν ιδανικό εργαλείο για την δουλειά αυτή.

Η ομάδα χρησιμοποίησε δεδομένα από το πρόγραμμα VVV (Variables in the Via Lactea) του VISTA [1], ενός από τα έξι ερευνητικά προγράμματα του τηλεσκοπίου. Τα δεδομένα χρησιμοποιήθηκαν στην δημιουργία μιας μνημειώδους εικόνας διαστάσεων 108.200 επί 81.500 πίξελς, μια από τις μεγαλύτερες αστρονομικές εικόνες που δημιουργήθηκαν ποτέ. [2]

Για την ανάλυση του τεράστιου καταλόγου δημιουργήθηκαν διαγράμματα χρώματος - μεγέθους για 84 εκατομμύρια άστρα. Η γραφική παράσταση περιέχει πάνω από δέκα φορές περισσότερα άστρα από προηγούμενες μελέτες και είναι η πρώτη φορά που εφαρμόζεται σε ολόκληρο τον παχύ δίσκο. Τα διαγράμματα χρώματος - μεγέθους είναι πολύτιμα εργαλεία που συχνά χρησιμοποιούν οι αστρονόμοι για την μελέτη των ιδιοτήτων των άστρων όπως η θερμοκρασία, η μάζα και η ηλικία. [3]

“Κάθε άστρο καταλαμβάνει ένα συγκεκριμένο σημείο στο διάγραμμα σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή της ζωής του, που εξαρτάται από την λαμπρότητα και την θερμοκρασία του. Τα νέα δεδομένα μας δίνουν ένα στιγμιότυπο όλων των άστρων ταυτόχρονα καθιστώντας δυνατή την απογραφή σε αυτό το σημείο του Γαλαξία μας”, εξηγεί ο Dante Minniti.

Το νέο διάγραμμα χρώματος - μεγέθους του παχύ δίσκου περιλαμβάνει πληθώρα πληροφοριών για την δομή και το περιεχόμενο του Γαλαξία μας. Ένα ενδιαφέρον αποτέλεσμα που αποκαλύφθηκε στα νέα δεδομένα είναι ο μεγάλος αριθμός αμυδρών κόκκινων νάνων, άστρα που αποτελούν κύριους υποψήφιους στην έρευνα μικρών εξωπλανητών με την μέθοδο της διάβασης. [4]

“Η έρευνα VVV είναι μέρος των δημοσίων ερευνών του VISTA, που σημαίνει ότι τα δεδομένα είναι ελεύθερα μέσω των αρχείων του ESO, έτσι περιμένουμε να εξαχθούν και άλλα συναρπαστικά αποτελέσματα", καταλήγει ο Roberto Saito.

Βίντεο: Σύγκριση υπέρυθρης και οπτικής εικόνας

Σημειώσεις

[1] Η έρευνα VISTA Variables in the Via Lactea (VVV) είναι μια δημόσια έρευνα του ESO με σκοπό την σάρωση του νότιου επιπέδου και παχύ δίσκου του Γαλαξία μας μέσω πέντε εγγύς υπερύθρων φίλτρων. Ξεκίνησε το 2010 και εξασφάλισε 1929 ώρες παρατήρησης σε διάστημα πέντε ετών. Via Lactea είναι το λατινικό αντίστοιχο της Γαλακτικής Οδού, δηλαδή του Γαλαξία μας.

[2] Η εικόνα καλύπτει 314 τετραγωνικές μοίρες ουρανού (κάτι λιγότερο από το 1% του συνόλου του ουρανού) και οι παρατηρήσεις έγιναν μέσω τριών διαφορετικών υπέρυθρων φίλτρων. Ο κατάλογος περιλαμβάνει την θέση των αστέρων και την φωτεινότητα τους μέσω των διαφορετικών φίλτρων. Περιέχει περίπου 173 εκατομμύρια αντικείμενα, από τα οποία τα 84 εκατομμύρια είναι επιβεβαιωμένα άστρα.

Τα υπόλοιπα αντικείμενα είτε είναι πολύ αμυδρά, είτε δεν διαχωρίζονται με τα γειτονικά τους είτε επηρεάζονται από άλλα αντικείμενα και δεν έγιναν ακριβείς μετρήσεις, ενώ άλλα είναι εκτεταμένα όπως μακρινοί γαλαξίες. Η εικόνα που χρησιμοποιείται εδώ χρειάστηκε μεγάλο βαθμό επεξεργασίας. Η αρχική κλίμακα είναι 0,34 δευτερόλεπτα ανά πίξελ ενώ εδώ είναι 0,6 δευτερόλεπτα ανά πίξελ.

[3]Το διάγραμμα χρώματος - μεγέθους είναι μια γραφική παράσταση που συσχετίζει την φωτεινότητα με το χρώμα, το οποίο καθορίζεται μέσω διαφορετικών φίλτρων. Είναι παρόμοιο με το διάγραμμα Hertzsprung-Russell (HR) με την διαφορά ότι το τελευταίο χρησιμοποιεί την απόλυτη φωτεινότητα των άστρων και λαμβάνει υπόψιν και την απόσταση τους.

[4] Η μέθοδος της διάβασης ερευνά για μικρές πτώσεις στην φωτεινότητα ενός άστρου όταν περνάει από μπροστά ένας πλανήτης και κρύβει λίγο από το φως του. Το μικρό μέγεθος των κόκκινων νάνων, φασματικού τύπου Κ και Μ, εμφανίζει μεγάλη σχετικά πτώση στην φωτεινότητα όταν περνά ένας πλανήτης μικρής μάζας από μπροστά του, κάνοντας ευκολότερη την έρευνα σε τέτοια άστρα.

Περισσότερες πληροφορίες

Το 2012 συμπληρώνονται 50 χρόνια από την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου. Το ESO, (European Southern Observatory - Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο), αποτελεί τον κορυφαίο διακρατικό ερευνητικό οργανισμό για την αστρονομία στην Ευρώπη, και το πλέον παραγωγικό αστρονομικό παρατηρητήριο στον κόσμο.

Το ESO διαθέτει τις εξελιγμένες ερευνητικές εγκαταστάσεις του στους αστρονόμους. Υποστηρίζεται από 15 χώρες, την Αυστρία, το Βέλγιο, τη Βραζιλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Δανία, την Ελβετία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισπανία, την Ιταλία, την Ολλανδία, τη Πορτογαλία, τη Σουηδία, τη Τσεχία και τη Φινλανδία.

Το ESO ακολoυθεί ένα φιλόδοξο πρόγραμμα σχεδίασης, κατασκευής και λειτουργίας ισχυρών επίγειων εγκαταστάσεων αστρονομικής παρατήρησης, παρέχοντας στους αστρονόμους τα τεχνικά μέσα για την πραγματοποίηση σημαντικών επιστημονικών ανακαλύψεων.

Το ESO συμβάλλει επίσης στην προώθηση και τον συντονισμό της συνεργασίας στην αστρονομική έρευνα. Το ESO διαθέτει τρεις εγκαταστάσεις παρατηρήσεων, κορυφαίες σε παγκόσμιο επίπεδο, στη Χιλή, στις περιοχές La Silla, Paranal και Chajnantor.

Στο Paranal βρίσκεται το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο, VLT, το πλέον προηγμένο παγκοσμίως αστρονομικό παρατηρητήριο στο ορατό τμήμα του φάσματος, και δύο τηλεσκόπια επισκοπήσεων: το VISTA το οποίο παρατηρεί στο υπέρυθρο και αποτελεί το μεγαλύτερο επίγειο τηλεσκόπιο επισκοπήσεων και το τηλεσκόπιο επισκοπήσεων VLT το οποίο είναι το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο που έχει σχεδιαστεί για τέτοιες παρατηρήσεις στο οπτικό μέρος του φάσματος.

Το ESO είναι ο Ευρωπαϊκός εταίρος στο επαναστατικό τηλεσκόπιο ALMA, το μεγαλύτερο έργο αστρονομικής παρατήρησης στο κόσμο. Το ESO σχεδιάζει την κατασκευή του διαμέτρου 40 μέτρων European Extremely Large optical/near-infrared Telescope, γνωστού ως E-ELT, το οποίο θα αποτελέσει το “μεγαλύτερο μάτι της ανθρωπότητας προς τον ουρανό”.

Επιμέλεια: Όμιλος Φίλων Αστρονομίας
Πηγή: ESO

Ο αστροφυσικός Θανάσης Οικονόμου στον Όμιλο Φίλων Αστρονομίας

Την Τετάρτη 24 Οκτωβρίου στις 8 το απόγευμα ο καθηγητής Αστροφυσικής στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο, κ. Θανάσης Οικονόμου θα δώσει ομιλία στα γραφεία του Ομίλου Φίλων Αστρονομίας με θέμα:

"Η εξέλιξη του Alpha Proton X-ray Spectrometer (APXS) και η χρήση του σε διαστημικές αποστολές (προσωπικές εμπειρίες)"

Πρόκειται για τον φασματογράφο που κατασκεύασε η ομάδα του κ. Οικονόμου για τις αποστολές Mars Pathfinder στον Άρη, Stardust στον κομήτη Wild 2 και Tempel 1 και Cassini στον Κρόνο.

Είσοδος ελεύθερη

Ποιος είναι ο Θανάσης Οικονόμου:

Ο Θανάσης Οικονόμου γεννήθηκε στο χωριό Ζιάκας Γρεβενών, το 1937 και έφυγε από την Ελλάδα το 1948, μαζί με άλλα παιδιά, κατά την διάρκεια του εμφυλίου πολέμου.
Σπούδασε πυρηνική φυσική στο πανεπιστήμιο Καρόλου στην Πράγα, εργάστηκε αρχικά στο Ινστιτούτο Φυσικής Πλάσματος της τότε Τσεχοσλοβακίας και μετά το 1964 εγκαταστάθηκε στις ΗΠΑ, ως ερευνητής στο Εργαστήριο Αστροφυσικής και Διαστημικής Έρευνας του Πανεπιστημίου του Σικάγο.
Από το 1997 μέχρι σήμερα είναι ανώτερος ερευνητής-επιστήμων στο Ινστιτούτο Ενρίκο Φέρμι του ίδιου πανεπιστημίου.
Από τη δεκαετία του '60, υπό την καθοδήγηση του διάσημου καθηγητή χημείας, Άντονι Τούρκεβιτς, έχει ειδικευτεί στην κατασκευή επιστημονικών οργάνων για διαστημικά σκάφη.
Μεταξύ άλλων, είχε σχεδιάσει το όργανο Alpha Proton X-Ray Spectrometer του ρόβερ Mars Pathfinder, που είχε κάνει με επιτυχία την πρώτη χημική ανάλυση των βράχων του Άρη.
Εκτός από την αποστολή Stardust, ο Οικονόμου συνεργάζεται με τη NASA για τις αποστολές εξερεύνησης του Άρη με οχήματα ρόβερ, καθώς για την αποστολή του σκάφους "Cassini" στον Κρόνο.
Επίσης εργάζεται για τη δημιουργία του αστεροσκοπείου του Όρλιακα στο νομό Γρεβενών.
www.ofa.gr

Ανακαλύφθηκε πλανήτης στο πλησιέστερο στη Γη αστρικό σύστημα

 Ομάδα Ευρωπαίων αστρονόμων ανακάλυψαν πλανήτη με περίπου την μάζα της Γης σε τροχιά γύρω από ένα άστρο του συστήματος Άλφα Κενταύρου, του πλησιέστερου συστήματος στη Γη. Πρόκειται για τον μικρότερο εξωπλανήτη που ανακαλύφθηκε σε τροχιά γύρω από ένα άστρο παρόμοιο με τον Ήλιο και ανακαλύφθηκε μέσω του φασματογράφου HARPS του τηλεσκοπίου των 3.6 μέτρων στο αστεροσκοπείο La Silla. Τα αποτελέσματα της έρευνας δημοσιεύονται σήμερα στο περιοδικό Nature.

 Ο Άλφα Κενταύρου είναι ένα από τα λαμπρότερα άστρα στον νότιο ουρανό και το πλησιέστερο αστρικό σύστημα στη Γη σε απόσταση μόνο 4,3 ετών φωτός. Πρόκειται στην πραγματικότητα για ένα τριπλό σύστημα: δύο άστρα (τα Άλφα Κενταύρου Α και Β) παρόμοια με τον Ήλιο σε μικρή απόσταση μεταξύ τους, και ένα πιο μακρινό και κοκκινωπό άστρο, τον Εγγύτατο του Κενταύρου [1]. Από τον 19ο αιώνα οι αστρονόμοι υπέθεταν για πλανήτες σε τροχιά γύρω από αυτά τα άστρα, το πλησιέστερο στο Ηλιακό Σύστημα μέρος κατάλληλο για ζωή, αλλά έρευνες ολοένα και πιο ακριβείς απέβησαν άκαρπες. Μέχρι τώρα.

 “Οι παρατηρήσεις μας, διάρκειας άνω των τεσσάρων ετών, μέσω του φασματογράφου HARPS έδειξαν ένα πολύ μικρό αλλά αληθινό σημάδι ενός πλανήτη σε τροχιά γύρω από τον Άλφα Κενταύρου Β, κάθε 3,2 ημέρες”δηλώνει ο Xavier Dumusque, επικεφαλής ερευνητής. “Πρόκειται για μια εξαιρετική ανακάλυψη που ώθησε την τεχνική μας στο όριο!”

 Η ομάδα ανίχνευσε τον πλανήτη μέσω των απειροελάχιστων ταλαντώσεων στην κίνηση του Άλφα Κενταύρου Β, που οφείλονται στην βαρυτική έλξη του πλανήτη [2]. Η επίδραση είναι τόσο μικρή στην κίνηση του άστρου (περίπου 51 εκατοστά το δευτερόλεπτο) που συγκρίνεται με την ταχύτητα μπουσουλήματος ενός μωρού. Πρόκειται για την υψηλότερη ακρίβεια που επιτεύχθηκε έως τώρα με αυτή τη μέθοδο.

 Το Άλφα Κενταύρου Β είναι παρόμοιο με τον Ήλιο, ελαφρώς μικρότερο και λιγότερο φωτεινό. Ο νέος πλανήτης με μάζα λίγο περισσότερο από ότι η Γη [3], βρίσκεται σε απόσταση έξι εκατομμυρίων χιλιομέτρων από το άστρο, πολύ πιο κοντά από την απόσταση Ερμή - Ήλιου, ενώ το άλλο άστρο του συστήματος, το Άλφα Κενταύρου Α, βρίσκεται εκατοντάδες φορές πιο μακριά, αλλά εξακολουθεί να είναι ένα πολύ λαμπρό αντικείμενο στον ουρανό του πλανήτη.

 Η ίδια ομάδα ανακάλυψε τον πρώτο εξωπλανήτη σε τροχιά γύρω από ένα άστρο σαν τον Ήλιο το 1995 και από τότε υπήρξαν 800 επιβεβαιωμένες ανακαλύψεις. Οι περισσότεροι όμως ήταν πολύ μεγαλύτεροι από την Γη και αρκετοί στο μέγεθος του Δια [4]. Η πρόκληση που αντιμετωπίζουν τώρα οι αστρονόμοι είναι η ανίχνευση και η εξακρίβωση ενός πλανήτη στο μέγεθος της Γης, που βρίσκεται στην κατοικήσιμη ζώνη [5] του άστρου του. Το πρώτο βήμα έχει ήδη πραγματοποιηθεί [6].

 “Είναι ο πρώτος πλανήτης παρόμοιος με την Γη που ανακαλύφθηκε σε τροχιά γύρω από ένα άστρο σαν τον Ήλιο. Βρίσκεται πολύ κοντά στο άστρο και η θερμοκρασία θα είναι πολύ υψηλή για ζωή, όπως την ξέρουμε”, προσθέτει ο Stephane Udry, μέλος της ομάδας, “αλλά μπορεί κάλλιστα να είναι μόνο ένας πλανήτης σε ένα σύστημα περισσοτέρων. Άλλα αποτελέσματα του φασματογράφου και νέες ανακαλύψεις από το τροχιακό τηλεσκόπιο Kepler, δείχνουν ξεκάθαρα ότι η πλειοψηφία των μικρών πλανητών βρίσκεται σε τέτοια συστήματα.”

 “Το αποτέλεσμα της έρευνας αντιπροσωπεύει ένα σημαντικό βήμα προς την ανίχνευση μιας δίδυμης Γης στην γειτονιά του Ήλιου. Ζούμε συναρπαστικές στιγμές!” καταλήγει ο Xavier Dumusque.

Όμιλος Φίλων Αστρονομίας

Αναπάντεχη σπειροειδής δομή παρατηρήθηκε από το ALMA. Νέες παρατηρήσεις αποκαλύπτουν τα μυστικά ενός άστρου που πεθαίνει

 Ομάδα αστρονόμων, χρησιμοποιώντας την συστοιχία ALMA (Atacama Large Millimeter/submillimeter Array) ανακάλυψε μια εντελώς απροσδόκητη σπειροειδή δομή γύρω από το γηραιό άστρο R Sculptoris, την πρώτη που ανακαλύπτεται μαζί με ένα εξώτερο σφαιρικό κέλυφος γύρω από έναν ερυθρό γίγαντα. Και είναι η πρώτη φορά που λαμβάνεται τρισδιάστατη πληροφορία για μια τέτοια δομή. Το παράξενο σχήμα πιθανώς δημιουργήθηκε από ένα κρυφό αστέρι - συνοδό του κόκκινου γίγαντα. Η εργασία είναι ένα από τα πρώτα πρώιμα επιστημονικά αποτέλεσμα του ALMA και θα δημοσιευθεί στο περιοδικό Nature.

 Η ομάδα χρησιμοποιώντας την συστοιχία ALMA (Atacama Large Millimeter/submillimeter Array), το πιο ισχυρό τηλεσκόπιο στο χιλιοστομετρικό και υποχιλιοστομετρικό τμήμα του φάσματος, ανακάλυψε μια απροσδόκητη σπειροειδή δομή στο αέριο γύρω από το ερυθρό άστρο R Sculptoris [1][2][3]. Αυτό σημαίνει ότι πιθανώς υπάρχει ένας, αόρατος μέχρι τώρα, συνοδός αστέρας [4]. Οι αστρονόμοι διαπίστωσαν έκπληκτοι ότι πολύ περισσότερο υλικό από ό, τι αναμενόταν έχει εκτιναχθεί από τον ερυθρό γίγαντα.

 “Έχουμε παρατηρήσει κελύφη γύρω από τέτοια άστρα στο παρελθόν, αλλά πρώτη φορά βλέπουμε σπειροειδή μορφή στο υλικό που αποβάλλεται από το άστρο μαζί με το περιβάλλον κέλυφος”, δηλώνει ο επικεφαλής συγγραφέας της εργασίας Matthias Maercker.

 Επειδή αποβάλλουν μεγάλες ποσότητες υλικού, οι κόκκινοι γίγαντες όπως ο R Sculptoris, συνεισφέρουν σημαντικά στην ποσότητα σκόνης και αερίων που παρέχουν το μεγαλύτερο μέρος των πρώτων υλών για τον σχηματισμό μελλοντικών γενιών άστρων, πλανητικών συστημάτων και στη συνέχεια ζωής.

 Ακόμη και στην φάση της Πρόωρης Επιστήμης (Early Science phase), κατά την οποία έγιναν οι παρατηρήσεις, το ALMA ξεπέρασε κατά πολύ άλλα αστεροσκοπεία στο υποχιλιοστομετρικό τμήμα του φάσματος. Προηγούμενες παρατηρήσεις έδειξαν καθαρά το σφαιρικό κέλυφος γύρω από το R Sculptoris, αλλά δεν διέκριναν την σπειροειδή δομή ούτε τον συνοδό αστέρα.

 “Όταν παρατηρήσαμε το άστρο με το ALMA, ούτε οι μισές κεραίες δεν ήταν εγκατεστημένες. Είναι πραγματικά συναρπαστικό να φανταστεί κανείς τις δυνατότητες της πλήρους συστοιχίας του ALMA όταν ολοκληρωθεί το 2013” προσθέτει ο Wouter Vlemmings.

 Γηραιά άστρα με μάζα οκταπλάσια του Ήλιου, γίνονται κόκκινοι γίγαντες και χάνουν μεγάλο μέρος της μάζας τους μέσω πυκνού αστρικού ανέμου. Κατά την διάρκεια του σταδίου του κόκκινου γίγαντα, τα αστέρια επίσης υφίστανται περιοδικά θερμικούς παλμούς, σύντομες φάσεις εκρηκτικής καύσης ηλίου σε ένα κέλυφος γύρω από τον αστρικό πυρήνα. Ο θερμικός παλμός έχει σαν αποτέλεσμα την αποβολή υλικού από την επιφάνεια του άστρου με πολύ μεγαλύτερο ρυθμό, σχηματίζοντας έτσι το κέλυφος σκόνης και αερίου γύρω από το άστρο. Μετά τον θερμικό παλμό η απώλεια μάζας πέφτει στα κανονικά επίπεδα.

 Οι θερμικοί παλμοί συμβαίνουν περίπου κάθε 10.000 έως 50.000 έτη και διαρκούν μερικές εκατοντάδες χρόνια μόνο. Οι νέες παρατηρήσεις δείχνουν ότι ένας θερμικός παλμός συνέβη στο R Sculptoris πριν 1.800 χρόνια και διήρκεσε για περίπου 200 χρόνια. Ο συνοδός αστέρας είναι υπεύθυνος για το σπειροειδές σχήμα του αστρικού ανέμου του άστρου.

 “Εκμεταλλευόμενοι την ισχύ του ALMA, κατανοούμε πολύ καλύτερα τι συνέβη στο άστρο πριν, κατά την διάρκεια και μετά τον θερμικό παλμό, μελετώντας την διαμόρφωση του κελύφους και της σπειροειδούς δομής”, δηλώνει ο Maercker. “Περιμέναμε από το ALMA να μας δώσει μια νέα οπτική του Σύμπαντος, αλλά το να ανακαλύπτουμε νέα πράγματα στις πρώτες παρατηρήσεις είναι συναρπαστικό”.

 Για να περιγράψουν την παρατηρούμενη δομή γύρω από το R Sculptoris, οι αστρονόμοι πραγματοποίησαν υπολογιστικές προσομοιώσεις της εξέλιξης ενός διπλού αστρικού συστήματος [5] μέσω μοντέλων τα οποία ταιριάζουν πολύ καλά με τα αποτελέσματα.

 “Είναι πραγματική πρόκληση να περιγραφούν θεωρητικά όλες οι παρατηρούμενες λεπτομέρειες από το ALMA, αλλά τα υπολογιστικά μοντέλα δείχνουν ότι είμαστε στον σωστό δρόμο. Το ALMA μας δίνει μια νέα εικόνα του τι συμβαίνει σε αυτά τα άστρα και του τι μπορεί να συμβεί στον Ήλιο σε μερικά δισεκατομμύρια χρόνια” δηλώνει ο Shazrene Mohamed.

 ¨Στο άμεσο μέλλον, παρατηρήσεις με το ALMA άστρων όπως το R Sculptoris, θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε πως έφθασαν στη Γη τα συστατικά από τα οποία είμαστε φτιαγμένοι. Μπορούν, επίσης, να μας δώσουν μιαν ιδέα για το τι μέλλον επιφυλάσσεται στο δικό μας αστέρι” καταλήγει ο Matthias Maercker.

Μια τρισδιάτατη τομή γύρω από το R Sculptoris

Loading player...

 Σημειώσεις

 [1] Το R Sculptoris ανήκει στον ασυμπτωτικό κλάδο γιγάντων (asymptotic giant branch, AGB). Πρόκειται για άστρα με μάζα ανάμεσα σε 0.8 και 8 ηλιακές μάζες στα τελευταία στάδια της ζωής τους. Είναι ψυχροί ερυθροί γίγαντες με μεγάλη απώλεια μάζας μέσω των δυνατών αστρικών ανέμων και είναι συνήθως μεταβλητοί μεγάλης περιόδου.
Αποτελούνται από έναν μικρό πυρήνα άνθρακα και οξυγόνου που περιβάλλεται από ένα κέλυφος καύσης υδρογόνου και ηλίου και από ένα τεράστιο περίβλημα μεταφοράς θερμότητας. Ο Ήλιος θα εξελιχθεί σε ένα τέτοιο άστρο.

 [2] Το αποβαλλόμενο κέλυφος που σχηματίζεται γύρω από τέτοια άστρα αποτελείται από αέρια και κόκκους σκόνης. Οι κόκκοι σκόνης μπορούν να παρατηρηθούν μέσω της θερμικής εκπομπής που εκτείνεται από το άπω υπέρυθρο έως το χιλιοστομετρικό τμήμα του φάσματος. Στα χιλιοστομετρικά μήκη κύματος, εκπομπές από το μόριο του μονοξειδίου του άνθρακα, επιτρέπουν στους αστρονόμους την υψηλής ανάλυσης χαρτογράφηση των εκπομπών αερίων των ισχυρών αστρικών ανέμων των γιγάντων του ασυμπτωτικού κλάδου.
Οι παρατηρήσεις αυτές χαρτογραφούν επίσης την κατανομή αερίων γύρω από αυτά τα αντικείμενα. Η υψηλή ευαισθησία του ALMA καθιστά δυνατή την άμεση απεικόνιση των περιοχών συμπύκνωσης της σκόνης και της δομής του υλικού γύρω από άστρα του ασυμπτωτικού κλάδου, επιτυγχάνοντας ανάλυση μικρότερη του 0.1 δευτερολέπτου της μοίρας.

 [3] Μια παρόμοια σπείρα χωρίς όμως το περιβάλλον κέλυφος παρατηρήθηκε σε εικόνες του άστρου LL Pegasiαπό το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble. Εδώ όμως δεν μπόρεσε να γίνει τρισδιάστατη ανάλυση της δομής. Οι παρατηρήσεις του Hubble ανιχνεύουν την σκόνη και του ALMA τις μοριακές εκπομπές.

 [4] Αφανείς συνοδοί αστέρες προτάθηκαν ως εξήγηση των παράξενων σχημάτων σε αντικείμενα όπως τα πλανητικά νεφελώματα. Μετά την φάση ασυμπτωτικού κλάδου γιγάντων (AGB), τα μεσαίου και χαμηλού μεγέθους άστρα (0.8 έως 8 ηλιακές μάζες) θα τελειώσουν την ζωή τους σαν πλανητικά νεφελώματα, τα ακτινοβόλα απομεινάρια του αστρικού περιβλήματος αερίων που εκτινάχθηκε κατά την φάση AGB και ιονίζεται από την υπεριώδη ακτινοβολία του κεντρικού άστρου.
Πολλά πλανητικά νεφελώματα έχουν εξαιρετικά πολύπλοκες και ποικίλες μορφολογίες για τις οποίες ίσως να ευθύνονται διπλά κεντρικά άστρα, αστρικοί δίσκοι και μαγνητικά πεδία.

 [5] Το σύστημα του μοντέλου αποτελείται από ένα κύριο άστρο AGB κατά την διάρκεια ενός θερμικού παλμού και από ένα μικρό άστρο - συνοδό. Η απόστασή τους είναι 60 αστρονομικές μονάδες και η συνολική μάζα του συστήματος είναι δυο ηλιακές μάζες. Η τροχιακή περίοδος είναι 350 χρόνια.

Περισσότερες πληροφορίες

 Το 2012 συμπληρώνονται 50 χρόνια από την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου. Το ESO, (European Southern Observatory - Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο), αποτελεί τον κορυφαίο διακρατικό ερευνητικό οργανισμό για την αστρονομία στην Ευρώπη, και το πλέον παραγωγικό αστρονομικό παρατηρητήριο στον κόσμο.
 Το ESO διαθέτει τις εξελιγμένες ερευνητικές εγκαταστάσεις του στους αστρονόμους. Υποστηρίζεται από 15 χώρες, την Αυστρία, το Βέλγιο, τη Βραζιλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Δανία, την Ελβετία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισπανία, την Ιταλία, την Ολλανδία, τη Πορτογαλία, τη Σουηδία, τη Τσεχία και τη Φινλανδία.
 Το ESO ακολoυθεί ένα φιλόδοξο πρόγραμμα σχεδίασης, κατασκευής και λειτουργίας ισχυρών επίγειων εγκαταστάσεων αστρονομικής παρατήρησης, παρέχοντας στους αστρονόμους τα τεχνικά μέσα για την πραγματοποίηση σημαντικών επιστημονικών ανακαλύψεων.
 Το ESO συμβάλλει επίσης στην προώθηση και τον συντονισμό της συνεργασίας στην αστρονομική έρευνα. Το ESO διαθέτει τρεις εγκαταστάσεις παρατηρήσεων, κορυφαίες σε παγκόσμιο επίπεδο, στη Χιλή, στις περιοχές La Silla, Paranal και Chajnantor.
 Στο Paranal βρίσκεται το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο, VLT, το πλέον προηγμένο παγκοσμίως αστρονομικό παρατηρητήριο στο ορατό τμήμα του φάσματος, και δύο τηλεσκόπια επισκοπήσεων: το VISTA το οποίο παρατηρεί στο υπέρυθρο και αποτελεί το μεγαλύτερο επίγειο τηλεσκόπιο επισκοπήσεων και το τηλεσκόπιο επισκοπήσεων VLT το οποίο είναι το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο που έχει σχεδιαστεί για τέτοιες παρατηρήσεις στο οπτικό μέρος του φάσματος.
 Το ESO είναι ο Ευρωπαϊκός εταίρος στο επαναστατικό τηλεσκόπιο ALMA, το μεγαλύτερο έργο αστρονομικής παρατήρησης στο κόσμο. Το ESO σχεδιάζει την κατασκευή του διαμέτρου 40 μέτρων European Extremely Large optical/near-infrared Telescope, γνωστού ως E-ELT, το οποίο θα αποτελέσει το “μεγαλύτερο μάτι της ανθρωπότητας προς τον ουρανό”.

Επιμέλεια: Όμιλος Φίλων Αστρονομίας

Πηγή: ESO

www.ofa.gr

50 χρόνια Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο, ζωντανή σύνδεση με Χιλή

Το Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο ESO γιορτάζει στις 5 Οκτωβρίου, τα 50 χρόνια από την ίδρυσή του με ζωντανή σύνδεση με το αστεροσκοπείο Παρανάλ στην Χιλή.

To αστεροσκοπείο του ESO στο Παρανάλ, αποτελεί την αιχμή του δόρατος στη διεθνή αστρονομική έρευνα. Αποτελεί τόπο διεξαγωγής φιλόδοξων προγραμμάτων για τη σχεδίαση, κατασκευή και λειτουργία πανίσχυρων επίγειων εγκαταστάσεων αστρονομικής παρατήρησης με στόχο σημαντικές επιστημονικές ανακαλύψεις.

Το ESO συμβάλλει σημαντικά στην διεθνή συνεργασία για την αστρονομική έρευνα. Το ESO διαχειρίζεται τρία κορυφαία, σε παγκόσμιο επίπεδο, παρατηρητήρια στην έρημο Ατακάμα της Χιλής: στη La Silla, το Paranal και το Chajnantor. Το πρώτο παρατηρητήριο του ESO εγκαταστάθηκε στη La Silla, σε ύψος 2400 μ βόρεια του Σαντιάγο της Χιλής. Είναι εξοπλισμένο με διάφορα οπτικά τηλεσκόπια διαμέτρου ως 3,6 μέτρων.

Περισσότερες λεπτομέρειες για τον Oργανισμό, τα τηλεσκόπια του και την έρευνα αιχμής σε μια σελίδα αφιερωμένη στο ESO από τον Όμιλο Φίλων Αστρονομίας

"Μια ημέρα στην ζωή του ESO" (live webcast)

Η εκδήλωση για τα 50 χρόνια του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου θα ξεκινήσει στις 12 το μεσημέρι, ώρα Ελλάδας, σε ζωντανή σύνδεση με το κέντρο ελέγχου του αστεροσκοπείου Paranal και παρατήρηση του νεφελώματος "Κράνος του Θωρ" ή NGC 2359.

το νεφέλωμα "Κράνος του Θωρ"

Στη συνέχεια το πρόγραμμα περιλαμβάνει ομιλίες για το ESO, τα τηλεσκόπια του και τις τελευταίες εξελίξεις στην αστρονομική έρευνα με ενδιάμεσες προβολές των οκτώ τμημάτων της ταινίας "Η Ευρώπη στα άστρα" .
Στις 5 το απόγευμα ζωντανή σύνδεση με το Paranal με ερωτήσεις και απαντήσεις και τα αποτελέσματα της παρατήρησης του νεφελώματος.

Το κοινό μπορεί να θέτει ερωτήσεις κατά την διάρκεια της ζωντανής σύνδεσης.

Η εκδήλωση θα μεταδοθεί εδώ 

Πληροφορίες για το πρόγραμμα και τους τρόπους επικοινωνίας

www.ofa.gr

Ελληνίδα αστρονόμος ανακαλύπτει εντυπωσιακές αλλαγές εποχών στον Τιτάνα

Πολυετείς και λεπτομερείς παρατηρήσεις του Τιτάνα, που καλύπτουν πλέον μία ολόκληρη τροχιά του γύρω από τον ήλιο, δείχνουν ότι ο μεγάλος δορυφόρος του Κρόνου εμφανίζει σημαντικές αλλαγές εποχών… που επιδρούν πάνω του πολύ περισσότερο από όσο νόμιζαν ως τώρα οι επιστήμονες. 

Την ανακάλυψη έκανε η ελληνικής καταγωγής αστροφυσικός Αθηνά Κουστένη του Αστεροσκοπείου Παρισιού-Μεντόν, η οποία ανακοίνωσε τα σχετικά ευρήματα στο συνέδριο Ευρωπαϊκής Πλανητικής Επιστήμης στην Μαδρίτη.

Σύμφωνα με την κ. Κουστένη, όπως συμβαίνει και στη Γη, οι επιφανειακές συνθήκες στον Τιτάνα μεταβάλλονται ανάλογα με την εποχή του χρόνου. Οι μεταβολές αφορούν διαφορές στην θερμοκρασία της ατμόσφαιρας και στην χημική σύνθεσή της, ιδίως στις περιοχές των δύο πόλων. Μεταξύ άλλων, λίμνες υδρογονανθράκων σχηματίζονται γύρω από τον βόρειο πόλο στη διάρκεια του χειμώνα εξαιτίας των χαμηλότερων θερμοκρασιών και της διαδικασίας υγροποίησης.

Ακόμα, ένα στρώμα καταχνιάς που περιβάλλει το βόρειο πόλο του Τιτάνα, μειώνεται σημαντικά κατά τις ισημερίες, λόγω των μεταβολών στην ατμοσφαιρική κυκλοφορία. «Όλα αυτά αποτελούν μεγάλη έκπληξη, επειδή δεν περιμέναμε να βρούμε τόσο γρήγορες αλλαγές, ειδικά στα βαθύτερα στρώματα της ατμόσφαιρας», ανέφερε η Ελληνίδα επιστήμων.

Η κύρια αιτία για αυτές τις εποχικές αλλαγές είναι η μεταβαλλόμενη ηλιακή ακτινοβολία. Αυτή είναι η βασική ενεργειακή πηγή στην ατμόσφαιρα του Τιτάνα, η οποία διασπά το άζωτο και το μεθάνιο, για να δημιουργήσει πιο πολύπλοκα μόρια, όπως αιθάνιο, και γενικότερα δρα ως η κινητήρια δύναμη για διάφορες χημικές αντιδράσεις και αλλαγές.

Ο δορυφόρος του Κρόνου κινείται στο διάστημα με μια κλίση του άξονά του γύρω στις 27 μοίρες, λίγο μεγαλύτερη από την κλίση του άξονα της Γης (περίπου 23 μοίρες), πράγμα που σημαίνει, κατά την Κουστένη, ότι είναι ίδια η αιτία των διαδοχικών εποχών στους δύο κόσμους, δηλαδή οφείλεται στο γεγονός ότι το φως του Ήλιου πέφτει σε διαφορετικές περιοχές τόσο της Γης όσο και του Τιτάνα με διαφορετική κλίση μέσα στο χρόνο και άρα έχει ποικίλη ένταση διαχρονικά.

Κάθε εποχή στον Τιτάνα διαρκεί περίπου 7,5 χρόνια, ενώ ο μητρικός πλανήτης Κρόνος χρειάζεται περίπου 29,5 γήινα χρόνια για να κάνει μια πλήρη περιφορά γύρω από τον Ήλιο. Όλα αυτά τα συμπεράσματα προέκυψαν από ένα συνδυασμό παρατηρήσεων, μεταξύ των οποίων οι αποστολές του «Βόγιατζερ 1» (1980), του Υπέρυθρου Διαστημικού Παρατηρητηρίου (1997) και του «Κασίνι» (2004 και μετά), καθώς και από επίγεια τηλεσκόπια.

Η Κουστένη τόνισε επίσης τη σημασία εξερεύνησης του Τιτάνα. «Ο Τιτάνας προσφέρει την καλύτερη ευκαιρία που διαθέτουμε για να μελετήσουμε συνθήκες πολύ παρόμοιες με αυτές του δικού μας πλανήτη από άποψη κλίματος, μετεωρολογίας και αστροβιολογίας και, ταυτόχρονα, αποτελεί έναν μοναδικό κόσμο, έναν παράδεισο αναζήτησης νέων γεωλογικών, ατμοσφαιρικών και εσωτερικών διαδικασιών», όπως είπε.

Η Αθηνά Κουστένη, η οποία είναι διευθύντρια ερευνών στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών (CNRS) της Γαλλίας, με ειδίκευση στην πλανητολογία, γεννήθηκε στην Αθήνα και από το 1980 ζει στη Γαλλία. Το διδακτορικό της από το πανεπιστήμιο του Παρισιού αφορούσε τον Τιτάνα, ένα δορυφόρο που συνεχίζει να μελετά ενδελεχώς (θεωρείται πια κορυφαία ειδήμων στην Ευρώπη πάνω στο δορυφόρο του Κρόνου), όπως και άλλα ουράνια σώματα στο ηλιακό μας σύστημα. Επίσης ασχολείται με την ανίχνευση ατμόσφαιρας στους εξωπλανήτες. 

Πηγή

www.ofa.gr