Μια κοσμική σκούπα της μάγισσας; Μια νέα άποψη του νεφελώματος Pencil

 Το νεφέλωμα Μολύβι (Pencil Nebula) σε μια νέα εικόνα του αστεροσκοπείου La Silla του ESO στη Χιλή. Αυτό το περίεργο νέφος λαμπερού αερίου είναι ένα τμήμα μόνο του υπολείμματος ενός υπερκαινοφανούς αστέρα, μιας έκρηξης που συνέβη πριν 11.000 χρόνια.

 Παρά την ήσυχη και φαινομενικά αμετάβλητη ομορφιά της έναστρης νύχτας, το Σύμπαν απέχει πολύ από το να χαρακτηριστεί ένα ήσυχο μέρος. Άστρα δημιουργούνται και καταστρέφονται σε έναν αέναο κύκλο, και μερικές φορές ο θάνατος ενός άστρου μπορεί να δημιουργήσει ένα θέαμα απαράμιλλης ομορφιάς καθώς υλικό εκτοξεύεται στο διάστημα και σχηματίζει περίεργες δομές στον ουρανό.

 Το παράξενο αυτό νέφος, γνωστό και ως NGC 2736 [1], είναι ένα μικρό τμήμα υπολείμματος υπερκαινοφανούς [2] και βρίσκεται στον νότιο αστερισμό των Ιστίων (Vela). Δημιουργήθηκε κατά την διάρκεια του βίαιου θανάτου ενός άστρου πριν 11.000 χρόνια. Τα φωτεινότερα σημεία του μοιάζουν με ένα μολύβι, αλλά σαν σύνολο μοιάζει περισσότερο με μια παραδοσιακή σκούπα μάγισσας.

 Το υπόλειμμα είναι ένα επεκτεινόμενο κέλυφος αερίων που προήλθε από την έκρηξη του αστέρα. Αρχικά το κρουστικό κύμα κινούταν με ταχύτητα εκατομμυρίων χιλιομέτρων την ώρα, αλλά καθώς επεκτεινόταν και εμβόλιζε τα μεσοαστρικά αέρια, επιβραδυνόταν σημαντικά σχηματίζοντας αυτές τις παράξενες πτυχώσεις. Το νεφέλωμα Μολύβι είναι το λαμπρότερο τμήμα του τεράστιου κελύφους.

 Παρατηρώντας τους διαφορετικούς χρωματισμούς του νεφελώματος, οι αστρονόμοι μπορούν να υπολογίσουν την θερμοκρασία του αερίου. Μερικές περιοχές είναι ακόμη πολύ θερμές έτσι ώστε η εκπομπή τους κυριαρχείται από ιονισμένα άτομα οξυγόνου, τα οποία δίνουν την γαλαζωπή απόχρωση. Ψυχρότερες περιοχές λάμπουν με κοκκινωπά χρώματα λόγω της εκπομπής του υδρογόνου.

 Το νεφέλωμα έχει μήκος περίπου 0,75 ετών φωτός και κινείται στο διάστημα με ταχύτητα 650.000 χιλιομέτρων την ώρα. Ακόμη και στην απόσταση των 800 ετών φωτός από την Γη, μπορούμε να παρατηρήσουμε μια αισθητή μεταβολή στην θέση του σε σχέση με το αστρικό υπόβαθρο, στην διάρκεια βέβαια μιας ανθρώπινης ζωής. Ακόμη και μετά από 11.000 χρόνια η έκρηξη του υπερκαινοφανούς ακόμη αλλάζει την όψη του νυχτερινού ουρανού.

 Σημειώσεις

 [1] Το νεφέλωμα Μολύβι, γνωστό και ως NGC 2736 αλλά και ως Ακτίνα του Herschel (Herschel’s Ray) ανακαλύφθηκε από τον Βρετανό αστρονόμο John Herschel το 1835, όταν βρισκόταν στην Νότιο Αφρική. Το περιέγραψε ως “μια εξαιρετικά μακρά και στενή ακτίνα υπερβολικά αδύναμου φωτός”

 [2] Η έκρηξη υπερκαινοφανούς, ή σουπερνόβα είναι το αποτέλεσμα του θανάτου ενός άστρου με μεγάλη μάζα ή ενός λευκού νάνου σε ένα διπλό αστρικό σύστημα. Η δομή που προκύπτει από την έκρηξη ονομάζεται υπόλειμμα υπερκαινοφανούς και αποτελείται από εκτιναγμένο υλικό που επεκτείνεται με υπερηχητικές ταχύτητες στο περιβάλλον μεσοαστρικό υλικό. Οι υπερκαινοφανείς είναι η κύρια πηγή βαρέων χημικών στοιχείων στο μεσοαστρικό διάστημα, τα οποία εμπλουτίζουν χημικά τις νέες γενιές άστρων και πλανητών.

 Περισσότερες πληροφορίες

 Το 2012 συμπληρώνονται 50 χρόνια από την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου. Το ESO, (European Southern Observatory - Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο), αποτελεί τον κορυφαίο διακρατικό ερευνητικό οργανισμό για την αστρονομία στην Ευρώπη, και το πλέον παραγωγικό αστρονομικό παρατηρητήριο στον κόσμο.
 Το ESO διαθέτει τις εξελιγμένες ερευνητικές εγκαταστάσεις του στους αστρονόμους. Υποστηρίζεται από 15 χώρες, την Αυστρία, το Βέλγιο, τη Βραζιλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Δανία, την Ελβετία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισπανία, την Ιταλία, την Ολλανδία, τη Πορτογαλία, τη Σουηδία, τη Τσεχία και τη Φινλανδία.
 Το ESO ακολoυθεί ένα φιλόδοξο πρόγραμμα σχεδίασης, κατασκευής και λειτουργίας ισχυρών επίγειων εγκαταστάσεων αστρονομικής παρατήρησης, παρέχοντας στους αστρονόμους τα τεχνικά μέσα για την πραγματοποίηση σημαντικών επιστημονικών ανακαλύψεων.
 Το ESO συμβάλλει επίσης στην προώθηση και τον συντονισμό της συνεργασίας στην αστρονομική έρευνα. Το ESO διαθέτει τρεις εγκαταστάσεις παρατηρήσεων, κορυφαίες σε παγκόσμιο επίπεδο, στη Χιλή, στις περιοχές La Silla, Paranal και Chajnantor.
 Στο Paranal βρίσκεται το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο, VLT, το πλέον προηγμένο παγκοσμίως αστρονομικό παρατηρητήριο στο ορατό τμήμα του φάσματος, και δύο τηλεσκόπια επισκοπήσεων: το VISTA το οποίο παρατηρεί στο υπέρυθρο και αποτελεί το μεγαλύτερο επίγειο τηλεσκόπιο επισκοπήσεων και το τηλεσκόπιο επισκοπήσεων VLT το οποίο είναι το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο που έχει σχεδιαστεί για τέτοιες παρατηρήσεις στο οπτικό μέρος του φάσματος.
 Το ESO είναι ο Ευρωπαϊκός εταίρος στο επαναστατικό τηλεσκόπιο ALMA, το μεγαλύτερο έργο αστρονομικής παρατήρησης στο κόσμο. Το ESO σχεδιάζει την κατασκευή του διαμέτρου 40 μέτρων European Extremely Large optical/near-infrared Telescope, γνωστού ως E-ELT, το οποίο θα αποτελέσει το “μεγαλύτερο μάτι της ανθρωπότητας προς τον ουρανό”.

Επιμέλεια: Όμιλος Φίλων Αστρονομίας
Πηγή: ESO

www.ofa.gr