Ερασιτέχνες αστρονόμοι συμμετέχουν στο κυνήγι αστεροειδών της ESA

 Μία συνεργασία με το Faulkes Telescope Project του Ηνωμένου Βασιλείου προμηνύει την ενίσχυση της έρευνας που διεξάγει ο οργανισμός για πιθανούς κινδύνους για τον πλανήτη μας που προέρχονται από το διάστημα, ενώ παράλληλα βοηθά μαθητές να ανακαλύψουν επικίνδυνους διαστημικούς βράχους.

 Το πρόγραμμα Space Situational Awareness (SSA) της ESA αποσκοπεί στην αντιμετώπιση πιθανών κινδύνων, μεταξύ των οποίων είναι ο απρόβλεπτος διαστημικός καιρός, διαστημικά “σκουπίδια” σε τροχιά γύρω από τη Γη και αστεροειδείς που πλησιάζουν τόσο κοντά ώστε να προκαλούν ανησυχία.

 Οι αστεροειδείς - γνωστοί και ως “αντικείμενα κοντά στη Γη”, ή near-Earth objects (NEOs) στα αγγλικά, οι οποίοι διασχίζουν την τροχιά της Γης - είναι ένα ιδιαίτερο πρόβλημα.

 Οποιαδήποτε απόπειρα για την έρευνα και την κατηγοριοποίηση επικίνδυνων αστεροειδών αντιμετωπίζει μία σειρά από δυσκολίες. Οι αστεροειδείς είναι σκοτεινά αντικείμενα που εκπέμπουν ελάχιστη ακτινοβολία, και συνεπώς προσεγγίζουν σε μικρή απόσταση τη Γη προτού εντοπιστούν, ενώ συχνά εντοπίζονται μόλις μία φορά προτού εξαφανιστούν χωρίς να έχει επιβεβαιωθεί η ανακάλυψή τους.

 Ανοιχτή πρόσκληση συνεργασίας προς την αστρονομική κοινότητα

 Για το λόγο αυτό η ESA στρέφεται στους ερασιτέχνες αστρονόμους προκειμένου να συλλέξει πρόσθετες παρατηρήσεις που θα ενισχύσουν την Ευρωπαϊκή συνεισφορά στο παγκόσμιο κυνήγι αστεροειδών. Οι προσπάθειες τους θα προστεθούν στη συνέχεια των παρατηρήσεων που έχουν ήδη διεξαχθεί με τη βοήθεια του τηλεσκοπίου που έχει εγκαταστήσει η ESA στην Τενερίφη των Καναρίων Νήσων.

 Αυτό το μήνα, το Faulkes Telescope Project του Ηνωμένου Βασιλείου θα είναι η πιο πρόσφατη ομάδα που θα υποστηρίξει επίσημα το πρόγραμμα SSA. Το Ισπανικό La Sagra Sky Survey που διεξάγει το Αστεροσκοπείο της Μαγιόρκα έχει ξεκινήσει να συνεισφέρει στο SSA από την αρχή της φετινής χρονιάς.

 Ανταλλαγή τεχνογνωσίας και από κοινού παρατήρηση

 “Η ευρύτερη αστρονομική κοινότητα προσφέρει εμπειρία και ενθουσιασμό• επιπλέον, έχει το χρόνο και την υπομονή να επαληθεύσει νέες θεάσεις αστεροειδών. Αυτό βοηθάει πάρα πολύ,” σχολιάζει ο Detlef Koschny, επικεφαλής της δραστηριότητας NEO, στο γραφείο του προγράμματος SSA.

 “Σε αντάλλαγμα, μοιραζόμαστε το χρόνο παρατήρησης στον επίγειο οπτικό σταθμό της ESA στην Τενερίφη και παρέχουμε συμβουλές, υποστήριξη και επαγγελματική αξιοπιστία. Θα τους βοηθήσουμε με όποιο τρόπο μπορούμε”. 

 Το Faulkes Telescope Project του Ηνωμένου Βασιλείου περιλαμβάνει μία σειρά από εκπαιδευτικές όσο και ερευνητικές δραστηριότητες και συντονίζει το Πανεπιστήμιο του Γκλαμόργκαν στο Ηνωμένο Βασίλειο.

 Ευαισθητοποίηση του κοινού

 Το Faulkes Telescope Project έχει να επιδείξει σημαντικά επιτεύγματα στην προώθηση της δημόσιας εκπαίδευσης και της επιστήμης, ενώ συνεργάζεται στενά με το δίκτυο Las Cumbres Observatory Global Telescope το οποίο, με έδρα τις Ηνωμένες Πολιτείες, διαχειρίζεται πλήθος τηλεσκόπια. Τέλος, υποστηρίζει εκατοντάδες σχολεία σε όλη την Ευρώπη.

 “Η νέα μας συνεργασία με την ESA αποτελεί μία μεγάλη ευκαιρία. Η χρήση των τηλεσκοπίων διαμέτρου 2 μέτρων στην Χαβάη και το Siding Spring στην Αυστραλία θα ενισχύσει σε μεγάλο βαθμό τον εντοπισμό αστεροειδών για το πρόγραμμα SSA, επιτρέποντας την ανίχνευση και παρακολούθηση αμυδρών αντικείμενων από ένα παγκόσμιο δίκτυο τηλεσκοπίων”, σημείωσε ο Nick Howes, διευθυντής προγράμματος στο Faulkes Telescope.

 “Για τους Ευρωπαίους μαθητές, η δυνατότητα να συνεργαστούν μέσα από συναρπαστικές δραστηριότητες της ESA και να συμβάλλουν στην ανίχνευση νέων αντικειμένων κοντά στη Γη είναι πολύ ελκυστική, όπως είναι και η συμμετοχή τους σε έναν από τους πιο δραστήριους οργανισμούς διαστήματος με σημαντικό επιστημονικό έργο”. 

 Το πρόγραμμα SSA της ESA έχει σκοπό να αναπτύξει τις απαραίτητες υπηρεσίες και υποδομή προκειμένου η Ευρώπη να παρατηρήσει NEOs, να προβλέψει τις τροχιές τους και να παράγει προειδοποιήσεις για πιθανές προσκρούσεων, καθώς και να συμβάλλει στο σχεδιασμό μέτρων προστασίας.

 Θα παρέχει επίσης υπηρεσίες που για τη συνεχή παρακολούθηση “σκουπιδιών” σε τροχιά γύρω από τη Γη που έχουν δημιουργηθεί από ανθρώπινες δραστηριότητες και αποτελούν κίνδυνο για δορυφόρους, καθώς επίσης και θα ελέγχει τις επιπτώσεις διαστημικών καιρικών φαινομένων σε διαστημικούς και επίγειους πόρους.

ESA Ελλάδα

www.ofa.gr

Μια βαθύτερη ματιά στον Κένταυρο Α

 Ο παράξενος γαλαξίας Κένταυρος A σε μια νέα εικόνα από το Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο. Με συνολική έκθεση άνω των 50 ωρών, πρόκειται πιθανόν για την βαθύτερη εικόνα που δημιουργήθηκε ποτέ γι αυτό το παράξενο και θεαματικό αντικείμενο. Η εικόνα είναι προϊόν του Wide Field Imager του τηλεσκοπίου 2,2 μέτρων MPG/ESO, στο αστεροσκοπείο La Silla στην Χιλή.

 Ο γαλαξίας Κένταυρος A, γνωστός και σαν NGC 5128 [1], είναι ένας παράξενος ελλειπτικός, με μεγάλη μάζα γαλαξίας, και φιλοξενεί μια υπερμεγέθη μαύρη τρύπα στο κέντρο του. Βρίσκεται σε απόσταση 12 εκατομμυρίων ετών φωτός στον Κένταυρο, αστερισμό του νοτίου ημισφαιρίου και είναι ο κυριότερος ραδιογαλαξίας στον ουρανό. Οι αστρονόμοι πιστεύουν ότι ο φωτεινός πυρήνας, η ισχυρή ραδιοεκπομπή και οι πίδακες προκαλούνται από την πτώση υλικού των κεντρικών πυκνών περιοχών, προς την κεντρική μαύρη τρύπα, μάζας περίπου 100 εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη του Ήλιου.

 Η εικόνα από το Wide Field Imager (WFI) μας επιτρέπει να εκτιμήσουμε την ελλειπτική φύση του γαλαξία, μέσω της απεικόνισης του επιμήκους σχήματος των εξώτερων αμυδρών περιοχών του. Η λάμψη που γεμίζει το μεγαλύτερο μέρος της εικόνας προέρχεται από εκατοντάδες δισεκατομμύρια ψυχρών και γηραιών άστρων. Αντίθετα όμως με άλλους ελλειπτικούς γαλαξίες, το ομαλό σχήμα του Κενταύρου A διαταράσσεται από μια ευρεία και ανομοιογενή ζώνη σκοτεινής ύλης που αποκρύπτει το κέντρο του γαλαξία.

 Η σκοτεινή ζώνη φιλοξενεί μεγάλες ποσότητες αερίων, σκόνης και νεαρών άστρων. Φωτεινά αστρικά σμήνη μικρής ηλικίας διακρίνονται στην επάνω δεξιά και κάτω αριστερή άκρη της ζώνης μαζί με κοκκινόχρωμα νεφελώματα υδρογόνου όπου δημιουργούνται νέα άστρα, ενώ νέφη σκόνης διακρίνονται απομονωμένα στο αστρικό υπόβαθρο. Αυτά τα χαρακτηριστικά, καθώς και η ισχυρή ραδιοεκπομπή είναι αποδείξεις ότι ο Κένταυρος A είναι αποτέλεσμα συγχώνευσης δύο γαλαξιών. Η ζώνη σκόνης είναι πιθανόν τα παραμορφωμένα απομεινάρια ενός σπειροειδούς γαλαξία καθώς διαλύεται από την βαρυτική επίδραση του γιγαντιαίου ελλειπτικού γαλαξία.

 Οι νέες εικόνες από το WFI περιλαμβάνουν μεγάλες εκθέσεις μέσω κόκκινων, πράσινων και μπλε φίλτρων καθώς και φίλτρων που απομονώνουν το φως του υδρογόνου και του οξυγόνου έτσι ώστε να μας επιτρέπουν να διακρίνουμε καλύτερα τους πίδακες γύρω από τον Κένταυρο A, ένα χαρακτηριστικό μόλις ορατό σε παλαιότερες εικόνες του WFI (eso0315a).

 Δυο ομάδες κοκκινόχρωμων νηματοειδών σχηματισμών προεξέχουν στην επάνω αριστερή γωνία της εικόνας και είναι ευθυγραμμισμένες με τους τεράστιους πίδακες που είναι ορατοί σε ραδιοεικόνες. Και οι δύο σχηματισμοί είναι αστρικά φυτώρια νέων θερμών άστρων [2]. Επάνω από την αριστερή πλευρά της σκοτεινής ζώνης διακρίνουμε τους εσωτερικούς νηματοειδείς σχηματισμούς σε απόσταση περίπου 30.000 ετών φωτός από τον πυρήνα, ενώ μακρύτερα, περί τα 65.000 έτη φωτός από τον πυρήνα και κοντά στην άνω δεξιά γωνία της εικόνας, βρίσκονται οι εξωτερικοί σχηματισμοί. Πιθανόν να υπάρχει και ένα πολύ πιο αμυδρό ίχνος ενός σχηματισμού προς την κάτω δεξιά γωνία.

 Ο Κένταυρος A μελετήθηκε εκτενώς σε όλα τα μήκη κύματος, από τα ραδιοφωνικά έως τις ακτίνες γάμμα. Ειδικότερα οι παρατηρήσεις στις ακτίνες Χ και στα ραδιοφωνικά μήκη βοήθησαν στην μελέτη της αλληλεπίδρασης της κεντρικής μαύρης τρύπας με τον περιβάλλοντα χώρο (eso0903) ενώ τώρα ξεκινούν και παρατηρήσεις με το τηλεσκόπιο ALMA.

 Πολλές από τις παρατηρήσεις του Κενταύρου A που χρησιμοποιήθηκαν για την παραγωγή της εικόνας, ελήφθησαν για να διαπιστωθεί αν είναι δυνατή η χρήση επίγειας έρευνας για τον εντοπισμό και μελέτη μεταβλητών αστέρων σε γαλαξίες σαν τον Κένταυρο A, εκτός του Τοπικού Σμήνους [3]. Στον Κένταυρο Aι ανακαλύφθηκαν περισσότεροι από 200 νέοι μεταβλητοί αστέρες .

Σημειώσεις
  [1] Ο γαλαξίας καταχωρήθηκε για πρώτη φορά από τον Βρετανό αστρονόμο James Dunlop στο αστεροσκοπείο Parramatta στην Αυστραλία στις 4 Αυγούστου 1826. Αποκαλείται Κένταυρος A επειδή ήταν η πρώτη σημαντική πηγή ραδιοκυμάτων που ανακαλύφθηκε στον αστερισμό του Κενταύρου την δεκαετία του 50.
  [2] Η προέλευση των νηματοειδών σχηματισμών δεν είναι ξεκάθαρη και οι αστρονόμοι ακόμη συζητούν εάν είναι αποτέλεσμα ιονισμού λόγω ακτινοβολίας από τον πυρήνα ή αποτέλεσμα ωστικών κυμάτων μέσα στα συσσωματώματα αερίου
  [3] Περισσότερες πληροφορίες στην εργασία των J.T.A. de Jong et al. 2008.

Περισσότερες πληροφορίες: 
 Το 2012 συμπληρώνονται 50 χρόνια από την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου. Το ESO, (European Southern Observatory - Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο), αποτελεί τον κορυφαίο διακρατικό ερευνητικό οργανισμό για την αστρονομία στην Ευρώπη, και το πλέον παραγωγικό αστρονομικό παρατηρητήριο στον κόσμο.
 Το ESO διαθέτει τις εξελιγμένες ερευνητικές εγκαταστάσεις του στους αστρονόμους. Υποστηρίζεται από 15 χώρες, την Αυστρία, το Βέλγιο, τη Βραζιλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Δανία, την Ελβετία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισπανία, την Ιταλία, την Ολλανδία, τη Πορτογαλία, τη Σουηδία, τη Τσεχία και τη Φινλανδία.
 Το ESO ακολoυθεί ένα φιλόδοξο πρόγραμμα σχεδίασης, κατασκευής και λειτουργίας ισχυρών επίγειων εγκαταστάσεων αστρονομικής παρατήρησης, παρέχοντας στους αστρονόμους τα τεχνικά μέσα για την πραγματοποίηση σημαντικών επιστημονικών ανακαλύψεων.
 Το ESO συμβάλλει επίσης στην προώθηση και τον συντονισμό της συνεργασίας στην αστρονομική έρευνα. Το ESO διαθέτει τρεις εγκαταστάσεις παρατηρήσεων, κορυφαίες σε παγκόσμιο επίπεδο, στη Χιλή, στις περιοχές La Silla, Paranal και Chajnantor.
 Στο Paranal βρίσκεται το Very Large Telescope, το πλέον προηγμένο παγκοσμίως αστρονομικό παρατηρητήριο στο ορατό τμήμα του φάσματος, και δύο τηλεσκόπια επισκοπήσεων: το VISTA το οποίο παρατηρεί στο υπέρυθρο και αποτελεί το μεγαλύτερο επίγειο τηλεσκόπιο επισκοπήσεων και το τηλεσκόπιο επισκοπήσεων VLT το οποίο είναι το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο που έχει σχεδιαστεί για τέτοιες παρατηρήσεις στο οπτικό μέρος του φάσματος.
 Το ESO είναι ο Ευρωπαϊκός εταίρος στο επαναστατικό τηλεσκόπιο ALMA, το μεγαλύτερο έργο αστρονομικής παρατήρησης στο κόσμο. Το ESO σχεδιάζει την κατασκευή του διαμέτρου 40 μέτρων European Extremely Large optical/near-infrared Telescope, γνωστού ως E-ELT, το οποίο θα αποτελέσει το “μεγαλύτερο μάτι της ανθρωπότητας προς τον ουρανό”.

Σύνδεσμοι
Φωτογραφίες του 2,2 μέτρων τηλεσκοπίου MPG/ESO
Άλλες φωτογραφίες που ελήφθησαν από το 2,2 μέτρων τηλεσκόπιο MPG/ESO
Φωτογραφίες του παρατηρητηρίου Λα Σίγια

ΟΦΑ / ESO

www.ofa.gr

To Hubble παρατηρεί φωτεινό νεφέλωμα σε νάνο γαλαξία

 Αν και δεν διαθέτει τους κομψούς σπειροειδείς βραχίονες όπως πολλοί μεγάλοι γαλαξίες, ο NGC 2366 φιλοξενεί ένα λαμπρό νεφέλωμα, φυτώριο νέων άστρων και επιπλέον βρίσκεται αρκετά κοντά ώστε να μπορούμε να τα διακρίνουμε. 

 Το κεντρικό τμήμα του NGC 2366 διακρίνεται να διατρέχει διαγώνια την εικόνα, ενώ το πιο εμφανές χαρακτηριστικό είναι το μεγάλο νεφέλωμα πάνω δεξιά στην εικόνα, γνωστό και ως NGC 2363.

 Στην εικόνα διακρίνεται και ένας μακρινός σπειροειδής γαλαξίας (με κιτρινωπό χρώμα) ο οποίος είναι ορατός μέσα από τον NGC 2366. Αυτό συμβαίνει επειδή οι γαλαξίες δεν είναι συμπαγή αντικείμενα αλλά υπάρχει αρκετός άδειος χώρος ανάμεσα στα αστέρια τους.

 Ο γαλαξίας βρίσκεται σε απόσταση περίπου 10 εκατομμυρίων ετών φωτός, στον αστερισμό της Καμηλοπάρδαλης. Ανήκει στην ίδια κατηγορία μεγέθους με τα Μαγγελανικά Νέφη, τους γαλαξίες δορυφόρους του Γαλαξία μας, ενώ η έλλειψη σαφούς σχήματος τον κατατάσσει στους ακανόνιστους γαλαξίες.

 Αν και νάνος διαθέτει αρκετά γιγαντιαία μπλε άστρα (οι διάσπαρτες γαλάζιες κουκκίδες), μάρτυρες της πρόσφατης έντονης αστρογένεσης, η οποία ευθύνεται και για την λάμψη του νεφελώματος NGC 2363.

 Σε πλούσιες με αέρια περιοχές αστρογένεσης, η υπεριώδης ακτινοβολία των νέων και μεγάλων μπλε άστρων διεγείρει το υδρογόνο κάνοντας το να λάμπει. Εκτός από το NGC 2363 στην εικόνα διακρίνονται και άλλα μικρότερα τέτοια νεφελώματα εκπομπής.

 Το χρώμα τους είναι στην πραγματικότητα κόκκινο, η φωτογράφιση όμως από το Hubble μέσω πράσινου και υπέρυθρου φίλτρου τους αποδίδει γαλάζια απόχρωση.

ΟΦΑ / spacetelescope.org

www.ofa.gr

Το λογότυπο του ΟΦΑ ταξίδεψε μέχρι την Σελήνη!!

 Κατά την διάρκεια του αστροπάρτυ του Σαββάτου 28/4 στο Λιμάνι και στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Μήνα Αστρονομίας, ο Όμιλος συμμετείχε στο project OPTICKS της Ιταλίδας media artist Daniela de Paulis σε συνεργασία με τους Αστρονόμους δίχως Σύνορα. 

 To project OPTICKS διοργανώνεται για δεύτερη χρονιά και κατά την διάρκεια του στέλνονται εικόνες στην Σελήνη με την μορφή ραδιοσημάτων. Μόλις φτάσουν στην επιφάνεια της Σελήνης ανακλώνται, διαθλώνται και συλλαμβάνονται από το ραδιοτηλεσκόπιο των 25 μέτρων στο Dwingeloo της Ολλανδίας σε λιγότερο από 3 δευτερόλεπτα και αφού έχουν διανύσει περίπου 800.000 χιλιόμετρα.

 Η τεχνολογία που χρησιμοποιείται ονομάζεται Moonbounce ή Earth-Moon-Earth. Χρησιμοποιήθηκε το διάστημα 1940-1960 για στρατιωτικούς και κατασκοπευτικούς σκοπούς αλλά μετά την ανάπτυξη των δορυφόρων χρησιμοποιείται κυρίως από ραδιοερασιτέχνες. Με το project OPTICKS χρησιμοποιούνται για πρώτη φορά εικόνες.

 Το λογότυπο του ΟΦΑ καθώς και άλλες 10 εικόνες εξέπεμψε η ομάδα ραδιοερασιτεχνών ARISS στην Πολωνία, η οποία πραγματοποιεί και επικοινωνία με εκπαιδευτικό χαρακτήρα με τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό.

 Μετά την εκπομπή και λήψη των 11 εικόνων που επιλέχθηκαν, το ραδιοτηλεσκόπιο εξέπεμψε ένα σήμα προς το αστρικό σύστημα ε Ανδρομέδας το οποίο φιλοξενεί 4 πλανήτες. Το σήμα αναμένεται να φτάσει στο σύστημα μετά από 44 χρόνια, όταν θα εορτάζονται τα 100 χρόνια από την ίδρυση του ραδιοτηλεσκοπίου Dwingeloo.

 Το βίντεο της αποστολής και λήψης των εικόνων βρίσκεται στην διεύθυνση:http://www.ustream.tv/recorded/22194783
Η στιγμή που εμφανίζεται το λογότυπο του ΟΦΑ είναι στο 00:32:25 του βίντεο.

www.ofa.gr