Μια βαθύτερη ματιά στον Κένταυρο Α

 Ο παράξενος γαλαξίας Κένταυρος A σε μια νέα εικόνα από το Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο. Με συνολική έκθεση άνω των 50 ωρών, πρόκειται πιθανόν για την βαθύτερη εικόνα που δημιουργήθηκε ποτέ γι αυτό το παράξενο και θεαματικό αντικείμενο. Η εικόνα είναι προϊόν του Wide Field Imager του τηλεσκοπίου 2,2 μέτρων MPG/ESO, στο αστεροσκοπείο La Silla στην Χιλή.

 Ο γαλαξίας Κένταυρος A, γνωστός και σαν NGC 5128 [1], είναι ένας παράξενος ελλειπτικός, με μεγάλη μάζα γαλαξίας, και φιλοξενεί μια υπερμεγέθη μαύρη τρύπα στο κέντρο του. Βρίσκεται σε απόσταση 12 εκατομμυρίων ετών φωτός στον Κένταυρο, αστερισμό του νοτίου ημισφαιρίου και είναι ο κυριότερος ραδιογαλαξίας στον ουρανό. Οι αστρονόμοι πιστεύουν ότι ο φωτεινός πυρήνας, η ισχυρή ραδιοεκπομπή και οι πίδακες προκαλούνται από την πτώση υλικού των κεντρικών πυκνών περιοχών, προς την κεντρική μαύρη τρύπα, μάζας περίπου 100 εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη του Ήλιου.

 Η εικόνα από το Wide Field Imager (WFI) μας επιτρέπει να εκτιμήσουμε την ελλειπτική φύση του γαλαξία, μέσω της απεικόνισης του επιμήκους σχήματος των εξώτερων αμυδρών περιοχών του. Η λάμψη που γεμίζει το μεγαλύτερο μέρος της εικόνας προέρχεται από εκατοντάδες δισεκατομμύρια ψυχρών και γηραιών άστρων. Αντίθετα όμως με άλλους ελλειπτικούς γαλαξίες, το ομαλό σχήμα του Κενταύρου A διαταράσσεται από μια ευρεία και ανομοιογενή ζώνη σκοτεινής ύλης που αποκρύπτει το κέντρο του γαλαξία.

 Η σκοτεινή ζώνη φιλοξενεί μεγάλες ποσότητες αερίων, σκόνης και νεαρών άστρων. Φωτεινά αστρικά σμήνη μικρής ηλικίας διακρίνονται στην επάνω δεξιά και κάτω αριστερή άκρη της ζώνης μαζί με κοκκινόχρωμα νεφελώματα υδρογόνου όπου δημιουργούνται νέα άστρα, ενώ νέφη σκόνης διακρίνονται απομονωμένα στο αστρικό υπόβαθρο. Αυτά τα χαρακτηριστικά, καθώς και η ισχυρή ραδιοεκπομπή είναι αποδείξεις ότι ο Κένταυρος A είναι αποτέλεσμα συγχώνευσης δύο γαλαξιών. Η ζώνη σκόνης είναι πιθανόν τα παραμορφωμένα απομεινάρια ενός σπειροειδούς γαλαξία καθώς διαλύεται από την βαρυτική επίδραση του γιγαντιαίου ελλειπτικού γαλαξία.

 Οι νέες εικόνες από το WFI περιλαμβάνουν μεγάλες εκθέσεις μέσω κόκκινων, πράσινων και μπλε φίλτρων καθώς και φίλτρων που απομονώνουν το φως του υδρογόνου και του οξυγόνου έτσι ώστε να μας επιτρέπουν να διακρίνουμε καλύτερα τους πίδακες γύρω από τον Κένταυρο A, ένα χαρακτηριστικό μόλις ορατό σε παλαιότερες εικόνες του WFI (eso0315a).

 Δυο ομάδες κοκκινόχρωμων νηματοειδών σχηματισμών προεξέχουν στην επάνω αριστερή γωνία της εικόνας και είναι ευθυγραμμισμένες με τους τεράστιους πίδακες που είναι ορατοί σε ραδιοεικόνες. Και οι δύο σχηματισμοί είναι αστρικά φυτώρια νέων θερμών άστρων [2]. Επάνω από την αριστερή πλευρά της σκοτεινής ζώνης διακρίνουμε τους εσωτερικούς νηματοειδείς σχηματισμούς σε απόσταση περίπου 30.000 ετών φωτός από τον πυρήνα, ενώ μακρύτερα, περί τα 65.000 έτη φωτός από τον πυρήνα και κοντά στην άνω δεξιά γωνία της εικόνας, βρίσκονται οι εξωτερικοί σχηματισμοί. Πιθανόν να υπάρχει και ένα πολύ πιο αμυδρό ίχνος ενός σχηματισμού προς την κάτω δεξιά γωνία.

 Ο Κένταυρος A μελετήθηκε εκτενώς σε όλα τα μήκη κύματος, από τα ραδιοφωνικά έως τις ακτίνες γάμμα. Ειδικότερα οι παρατηρήσεις στις ακτίνες Χ και στα ραδιοφωνικά μήκη βοήθησαν στην μελέτη της αλληλεπίδρασης της κεντρικής μαύρης τρύπας με τον περιβάλλοντα χώρο (eso0903) ενώ τώρα ξεκινούν και παρατηρήσεις με το τηλεσκόπιο ALMA.

 Πολλές από τις παρατηρήσεις του Κενταύρου A που χρησιμοποιήθηκαν για την παραγωγή της εικόνας, ελήφθησαν για να διαπιστωθεί αν είναι δυνατή η χρήση επίγειας έρευνας για τον εντοπισμό και μελέτη μεταβλητών αστέρων σε γαλαξίες σαν τον Κένταυρο A, εκτός του Τοπικού Σμήνους [3]. Στον Κένταυρο Aι ανακαλύφθηκαν περισσότεροι από 200 νέοι μεταβλητοί αστέρες .

Σημειώσεις
  [1] Ο γαλαξίας καταχωρήθηκε για πρώτη φορά από τον Βρετανό αστρονόμο James Dunlop στο αστεροσκοπείο Parramatta στην Αυστραλία στις 4 Αυγούστου 1826. Αποκαλείται Κένταυρος A επειδή ήταν η πρώτη σημαντική πηγή ραδιοκυμάτων που ανακαλύφθηκε στον αστερισμό του Κενταύρου την δεκαετία του 50.
  [2] Η προέλευση των νηματοειδών σχηματισμών δεν είναι ξεκάθαρη και οι αστρονόμοι ακόμη συζητούν εάν είναι αποτέλεσμα ιονισμού λόγω ακτινοβολίας από τον πυρήνα ή αποτέλεσμα ωστικών κυμάτων μέσα στα συσσωματώματα αερίου
  [3] Περισσότερες πληροφορίες στην εργασία των J.T.A. de Jong et al. 2008.

Περισσότερες πληροφορίες: 
 Το 2012 συμπληρώνονται 50 χρόνια από την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου. Το ESO, (European Southern Observatory - Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο), αποτελεί τον κορυφαίο διακρατικό ερευνητικό οργανισμό για την αστρονομία στην Ευρώπη, και το πλέον παραγωγικό αστρονομικό παρατηρητήριο στον κόσμο.
 Το ESO διαθέτει τις εξελιγμένες ερευνητικές εγκαταστάσεις του στους αστρονόμους. Υποστηρίζεται από 15 χώρες, την Αυστρία, το Βέλγιο, τη Βραζιλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Δανία, την Ελβετία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισπανία, την Ιταλία, την Ολλανδία, τη Πορτογαλία, τη Σουηδία, τη Τσεχία και τη Φινλανδία.
 Το ESO ακολoυθεί ένα φιλόδοξο πρόγραμμα σχεδίασης, κατασκευής και λειτουργίας ισχυρών επίγειων εγκαταστάσεων αστρονομικής παρατήρησης, παρέχοντας στους αστρονόμους τα τεχνικά μέσα για την πραγματοποίηση σημαντικών επιστημονικών ανακαλύψεων.
 Το ESO συμβάλλει επίσης στην προώθηση και τον συντονισμό της συνεργασίας στην αστρονομική έρευνα. Το ESO διαθέτει τρεις εγκαταστάσεις παρατηρήσεων, κορυφαίες σε παγκόσμιο επίπεδο, στη Χιλή, στις περιοχές La Silla, Paranal και Chajnantor.
 Στο Paranal βρίσκεται το Very Large Telescope, το πλέον προηγμένο παγκοσμίως αστρονομικό παρατηρητήριο στο ορατό τμήμα του φάσματος, και δύο τηλεσκόπια επισκοπήσεων: το VISTA το οποίο παρατηρεί στο υπέρυθρο και αποτελεί το μεγαλύτερο επίγειο τηλεσκόπιο επισκοπήσεων και το τηλεσκόπιο επισκοπήσεων VLT το οποίο είναι το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο που έχει σχεδιαστεί για τέτοιες παρατηρήσεις στο οπτικό μέρος του φάσματος.
 Το ESO είναι ο Ευρωπαϊκός εταίρος στο επαναστατικό τηλεσκόπιο ALMA, το μεγαλύτερο έργο αστρονομικής παρατήρησης στο κόσμο. Το ESO σχεδιάζει την κατασκευή του διαμέτρου 40 μέτρων European Extremely Large optical/near-infrared Telescope, γνωστού ως E-ELT, το οποίο θα αποτελέσει το “μεγαλύτερο μάτι της ανθρωπότητας προς τον ουρανό”.

Σύνδεσμοι
Φωτογραφίες του 2,2 μέτρων τηλεσκοπίου MPG/ESO
Άλλες φωτογραφίες που ελήφθησαν από το 2,2 μέτρων τηλεσκόπιο MPG/ESO
Φωτογραφίες του παρατηρητηρίου Λα Σίγια

ΟΦΑ / ESO

www.ofa.gr