Τα Μελτέμια του Ήλιου: Εξερεύνηση των πηγών της ηλιακής δραστηριότητας με πρωτοποριακές διαστημικές αποστολές

Διάλεξη του Δρ. Άγγελου Βουρλίδα, αστροφυσικού στο Space Science Division, Naval Research Laboratory, Washington USA.

Σάββατο 14 Ιουνίου, 7 το απόγευμα, στα γραφεία του Ομίλου

Για τους περισσότερους, ο Ήλιος φαντάζει σαν ένα βαρετό αλλά χρήσιμο αστέρι Μας φωτίζει, μας ζεσταίνει αλλά και μας...καίει όταν ξεχνάμε την αντηλιακή μας κρέμα. Αλλά αυτή είναι μόνο η επιφάνεια. Η ατμόσφαιρα του Ήλιου, ορατή μόνο στις εκλείψεις ή από δορυφόρους, αναβράζει από δραστηριότητα.
Είναι η πηγή του, συνήθως ήσυχου, ηλιακού ανέμου που διαταράσσεται συχνά από μελτέμια - επιβλητικές εκτινάξεις μάζας και μαγνητικού πεδίου.

Όταν αυτά τα μελτέμια, που μπορεί να είναι και τυφώνες, χτυπήσουν την Γη, προκαλούν μεγάλες διαταραχές στην κινητή τηλεφωνία, το διαδίκτυο και ακόμα και στην ηλεκτροδότηση στις βόρειες χώρες.
Τι προκαλεί αυτά τα μελτέμια;
Πότε και πως γίνονται τυφώνες;
Μπορούμε να τα προβλέψουμε;
Για να βρούμε τις απαντήσεις, ένας συνηθισμένος δορυφόρος με μερικά τηλεσκόπια δεν αρκεί. Χρειάζονται πρωτοποριακές ιδέες, μερικές από τις οποίες είναι ήδη σε εφαρμογή. Π.χ. στερεοσκοπικές παρατηρήσεις (STEREO) και Ήλιος σε slow motion (SDO).

Σ' αυτή την ομιλία θα περιγράψω, με ταινίες και εικόνες, τα εντυπωσιακά αποτελέσματα που αποκομίσαμε από αυτές τις αποστολές και θα παρουσιάσω το επόμενο βήμα: μια αποστολή που θα ακουμπήσει τον Ήλιο!

Μην ξεχάσατε το αντηλιακό σας!

Βιογραφικό:

Ο Δρ. Άγγελος Βουρλίδας γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1967 και αποφοίτησε από το τμήμα Φυσικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου το 1989. Συνέχισε τις σπουδές του στις Η.Π.Α όπου απόκτησε το διδακτορικό στην Φυσική (1996) με ειδικότητα στην ηλιακή ραδιοαστρονομία.
Εργάστηκε για ένα χρόνο στο Caltech και το 1997 προσλήφθηκε από το Ερευνητικό Εργαστήριο του Ναυτικού των ΗΠΑ (Naval Research Laboratory), όπου παραμένει μέχρι σήμερα, για να εργαστεί στην ανάλυση της ηλιακής δραστηριότητας μέσω δορυφορικών παρατηρήσεων και στην κατασκευή τηλεσκοπίων για διαστημικές εφαρμογές.
Ασχολείται με την διαχείριση διαστημικών προγραμμάτων ως επιστημονικός υπεύθυνος (Project Scientist) δυο πυραυλικών (VAULT,VERIS) και τεσσάρων δορυφορικών προγραμμάτων: LASCO, SECCHI, SOLOHI και WISPR. Επιβλέπει μια ομάδα έξι επιστημόνων. Έχει δημοσιεύσει πάνω από 130 συγγράμματα σε επιστημονικά περιοδικά με περισσότερες από 5000 αναφορές.
Συμμετέχει σε πολλαπλά διεθνή συνέδρια ετησίως, σαν προσκεκλημένος ομιλητής και οργανωτής, και είναι συχνό μέλος εξεταστικών επιτροπών της NASA. Υποστηρίζει ενεργά την ανάμιξη ελληνικών ομάδων σε διαστημικά προγράμματα της ESA και είναι πάντα σε αναζήτηση φοιτητών που θέλουν να εργαστούν σε διαστημικά προγράμματα.
Μέσω του συστήματος δορυφόρων STEREO, κατέγραψε για πρώτη φορά τον Ιούλιο 2007 και συνεχίζει να καταγράφει το φαινόμενο των «ηλιακών τυφώνων» για λογαριασμό της NASA, ενώ παρατήρησε για πρώτη φορά, μέσω του δορυφόρου STEREO-A, την αποκόλληση της ουράς του κομήτη 2P/Encke, εξαιτίας μιας εκτίναξης στεφανιαίας μάζας από τον Ήλιο.

Είσοδος ελεύθερη

www.ofa.gr

Astroparty στην Παραλία Θεσσαλονίκης, Σάββατο 10 Μαΐου

Το Σάββατο 10 Μαΐου, τα μέλη του Ομίλου Φίλων Αστρονομίας, διοργανώνουν αστροπάρτυ στην Παραλία Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο του 1ου Ευρωπαϊκού Παιδικού Φεστιβάλ, «Elephantastico» που σχεδιάστηκε από τη Διεύθυνση Πολιτισμού του Δήμου Θεσσαλονίκης.

Μέσα από τα τηλεσκόπια των μελών, θα παρατηρήσουμε την Σελήνη με τους κρατήρες και τις θάλασσές της, τον γίγαντα πλανήτη Δία με τους δορυφόρους του, τον κόκκινο πλανήτη Άρη και τον άρχοντα των δακτυλιδιών Κρόνο.

Η παρατήρηση θα ξεκινήσει μετά τις 9 το βράδυ στον χώρο μπροστά από το Μακεδονία Παλλάς.

www.ofa.gr

Κυκλοφόρησε το νέο ενημερωτικό του Ομίλου Φίλων Αστρονομίας.

Όλες οι εκδηλώσεις και αστροπάρτυ που πραγματοποιήθηκαν, αστροφωτογραφίες των μελών του Ομίλου, άρθρα των μελών μας, αστρονομικό ημερολόγιο τριμήνου και χάρτης του ουρανού. Διαβάστε το ηλεκτρονικά εδώ

www.ofa.gr

Ανακαλύφθηκε ο πρώτος αστεροειδής με δακτυλίους

Ομάδα αστρονόμων ανακάλυψε, για πρώτη φορά, δακτυλίους γύρω από έναν μακρινό αστεροειδή, την Χαρικλώ. Πρόκειται για το πέμπτο σώμα στο Ηλιακό Σύστημα, μετά τον Κρόνο, τον Δία, τον Ουρανό και τον Ποσειδώνα, που εμφανίζει δακτυλίους και σαφώς το μικρότερο. Η προέλευση τους παραμένει ένα μυστήριο, ίσως όμως πρόκειται για το αποτέλεσμα μιας σύγκρουσης που δημιούργησε ένα δίσκο από συντρίμμια.

Οι πιο εντυπωσιακοί δακτύλιοι στο Ηλιακό μας Σύστημα ανήκουν στον Κρόνο, με τους υπόλοιπους γιγάντιους πλανήτες να διαθέτουν δακτυλίους, αλλά πολύ μικρότερους. Παρά τις προσεκτικές έρευνες, δεν ανιχνεύθηκαν σε άλλα μικρότερα σώματα του Ηλιακού Συστήματος. Οι παρατηρήσεις όμως του μακρινού αστεροειδή (10199) Χαρικλώ, καθώς περνούσε μπροστά από ένα άστρο, έδειξαν ότι το σώμα περιβάλλεται από δύο λεπτούς δακτυλίους. Παρόμοιες παρατηρήσεις αποκρύψεων, αποκάλυψαν τους δακτυλίους του Ουρανού το 1977 και των δακτυλιοειδών τόξων του Ποσειδώνα το 1984.

Η Χαρικλώ είναι το μεγαλύτερο μέλος της οικογένειας των Κενταύρων, με διάμετρο περίπου 260 χιλιομέτρων. Οι Κένταυροι είναι μικρά σώματα, με ασταθείς τροχιές μεταξύ Κρόνου και Ποσειδώνα, ενώ εμφανίζουν χαρακτηριστικά αστεροειδή και κομήτη, γεγονός που οδήγησε στην ονομασία της κατηγορίας.

Οι αστρονόμοι γνώριζαν ότι ο αστεροειδής θα περνούσε μπροστά από ένα άστρο, «σβήνοντας» το για λίγη ώρα, ένα φαινόμενο γνωστό ως απόκρυψη. Παρατήρησαν την απόκρυψη μέσω τηλεσκοπίων σε διαφορετικές περιοχές της νοτίου Αμερικής και κατέγραψαν την εξαφάνιση του αστέρα για λίγα δευτερόλεπτα. Όμως λίγο πριν και λίγο μετά την απόκρυψη, παρατήρησαν σύντομες πτώσεις της φωτεινότητας του αστέρα. Κάτι γύρω από την Χαρικλώ εμπόδιζε το φως!!

Συγκρίνοντας τις παρατηρήσεις όλων των τηλεσκοπίων, υπολόγισαν το σχήμα του αστεροειδή, αλλά και την μορφή, το μέγεθος, τον προσανατολισμό και άλλες ιδιότητες των δακτυλίων του. Η ομάδα ανακάλυψε ότι πρόκειται για ένα σύστημα αποτελούμενο από δύο δακτυλίους, πάχους τριών και επτά χιλιομέτρων, με απόσταση εννέα χιλιομέτρων μεταξύ τους. Οι αστρονόμοι πιστεύουν ότι οι δακτύλιοι είναι υπολείμματα σύγκρουσης, οι οποίοι σχηματίζονται και περιορίζονται από μικρούς πιθανούς δορυφόρους.

Ένα φαινόμενο που μπορεί να παρατηρηθεί σε βάθος χρόνου, είναι ο μετασχηματισμός των δακτυλίων σε δορυφόρο, κάτι που μπορεί, σε μεγαλύτερη κλίμακα, να εξηγήσει την δημιουργία της Σελήνης, καθώς και την προέλευση πολλών δορυφόρων γύρω από πλανήτες και αστεροειδείς.

Οι επικεφαλής της ομάδας βάφτισαν προσωρινά τους δακτυλίους, Oiapoque και Chuí, από τα ονόματα δύο ποταμών στο βόρειο και νότιο άκρο της Βραζιλίας.

http://www.eso.org/public/news/eso1410/

www.ofa.gr

Νέος πλανήτης-νάνος στις παρυφές του Ηλιακού Συστήματος

Τα μακρινά προάστια του Ηλιακού Συστήματος αποδεικνύονται πιο πυκνοκατοικημένα από ό,τι φανταζόμασταν. Τηλεσκόπιο στη Χιλή εντόπισε έναν πιθανό πλανήτη νάνο σε μια από τις πιο απομακρυσμένες τροχιές που έχουν προσδιοριστεί ως σήμερα.

Το νέο σώμα, με την προσωρινή ονομασία 2012 VP113, εκτιμάται ότι έχει διάμετρο 450 χιλιομέτρων. Αν αποτελείται από μαλακούς πάγους, όπως υποψιάζονται οι ερευνητές, θα πρέπει σταδιακά να έχει αποκτήσει σφαιρικό σχήμα λόγω του βαρυτικού πεδίου του. Και, εφόσον έχει σφαιρικό σχήμα, θα μπορούσε να αναγνωριστεί ως πλανήτης νάνος.

Πέρα από τον Πλούτωνα

Ο πιο απομακρυσμένος από τους οκτώ πλανήτης του Ηλιακού Συστήματος είναι ο Ουρανός. Πέρα από αυτόν βρίσκεται η λεγόμενη Ζώνη του Κάιπερ, ένας δακτύλιος με παγωμένα σώματα όπως ο πλανήτης νάνος Πλούτωνας (έχασε τον τίτλο του πλανήτη το 2006), ενώ ακόμα πιο πέρα βρίσκεται το λεγόμενο Νέφος του Όορτ, στο οποίο κινούνται εκατομμύρια κομήτες.

Το 2012 VP113 είναι μόλις το δεύτερο μεγάλο αντικείμενο που ανακαλύπτεται στο Νέφος του Όορτ μετά την ανακάλυψη της Σέντνα (η οποία δεν έχει αναγνωριστεί ακόμα ως πλανήτης-νάνος) το 2013.

Η νέα ανακάλυψη, η οποία δημοσιεύεται την Τετάρτη στο περιοδικό Nature, εκτιμάται ότι θα υποχρεώσει τους πλανητολόγους να δώσουν μια εξήγηση για το πώς βρέθηκαν αυτά τα σώματα σε τόσο μεγάλη απόσταση από τον Ήλιο.

Το 2012 VP113 και η Σέντνα ακολουθούν έντονα ελλειπτικές τροχιές, κάτι που σημαίνει ότι η απόστασή τους από τον Ήλιο μεταβάλλεται διαρκώς.

Στα περίπου 11.000 χρόνια που χρειάζεται για να συμπληρώσει μια περιφορά γύρω από τον Ήλιο, η Σέντνα πλησιάζει μέχρι τις 76 Αστρονομικές Μονάδες (AU) και απομακρύνεται μέχρι τις 1.000 AU από τον Ήλιο. Μία Αστρονoμική Μονάδα ισούται με τη μέση απόστασης Γης-Ήλιου, περίπου 150 εκατομμύρια χιλιόμετρα.

Το 2012 VP113 βρίσκεται συνήθως λίγο πιο κοντά στον Ήλιο, καθώς η απόστασή του κυμαίνεται από 80 έως 452 AU.

Λόγω του μικρού μεγέθους και της τεράστιας απόστασής του, ο εντοπισμός του νέου σώματος ήταν πραγματικός τεχνικός άθλος. Οι Αμερικανοί ερευνητές που υπογράφουν την ανακάλυψη ήταν τυχεροί να εντοπίσουν κάτι να κινείται αργά στον νυχτερινό ουρανό στις πρώτες εικόνες που συνέλεξαν με το τηλεσκόπιο Blanco στη Χιλή.

Πιθανότατα όμως θα περάσουν αρκετά χρόνια μέχρι να επιβεβαιωθεί οριστικά η ύπαρξη του 2012 VP113 και να προσδιοριστεί με ακρίβεια η τροχιά, η μάζα και η σύστασή του.

Οι ερευνητές θα μπορέσουν τότε να προτείνουν επίσημη ονομασία στη Διεθνή Αστρονομική Ένωση και να διεκδικήσουν τον τίτλο του πλανήτη νάνου.

http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1231306429

www.ofa.gr

715 νέοι εξωπλανήτες από το Κέπλερ!!!

Η NASA ανακοίνωσε την ανακάλυψη 715 επιβεβαιωμένων νέων εξωπλανητών που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από 305 άστρα, αποκαλύπτοντας έτσι αστρικά συστήματα όμοια με το δικό μας Ηλιακό Σύστημα.

Σχεδόν το 95 τοις εκατό των εξωπλανητών είναι μικρότεροι σε μέγεθος από τον Ποσειδώνα, ο οποίος είναι τέσσερις φορές μεγαλύτερος από την Γη.
Η ανακάλυψη αυτή αποτελεί μια σημαντική αύξηση του αριθμού των εξωπλανητών που μοιάζουν περισσότερο με την Γη.

Για την επαλήθευση του αριθμού των πλανητών, η ερευνητική ομάδα ανέλυσε δεδομένα που αντιστοιχούσαν σε συστήματα με πάνω από έναν υποψήφιο πλανήτη, από παρατηρήσεις των δύο πρώτων χρόνων του τροχιακού τηλεσκοπίου.

Χρησιμοποιήθηκε μια τεχνική που ονομάζεται επαλήθευση μέσω της πολλαπλότητας, η οποία βασίζεται εν μέρει στην λογική της πιθανότητας. Το Κέπλερ παρατήρησε 150.000 άστρα, ανακαλύπτοντας μερικές χιλιάδες εξ αυτών να φιλοξενούν υποψήφιους πλανήτες.
Εάν οι υποψήφιοι πλανήτες ήταν τυχαία κατανεμημένοι ανάμεσα στα άστρα που παρατηρήθηκαν, τότε λίγα μόνο άστρα θα είχαν πάνω από έναν υποψήφιο πλανήτη. Όμως το Κέπλερ βρήκε χιλιάδες άστρων με πολλαπλούς υποψήφιους πλανήτες. Μέσω προσεκτικής ανάλυσης αυτού του δείγματος, επιβεβαιώθηκαν οι 715 νέοι πλανήτες σε τροχιά γύρω από 305 άστρα.

Οι τροχιές των πλανητών είναι σχεδόν κυκλικές και στο ίδιο επίπεδο, έτσι τα πλανητικά συστήματα έχουν την μορφή δίσκου, όπως το δικό μας, αλλά σε μικρότερες σχετικές αποστάσεις από το κεντρικό άστρο.

Τέσσερις απ’ αυτούς τους πλανήτες είναι σχεδόν 2,5 φορές μεγαλύτεροι από την Γη και βρίσκονται στην κατοικήσιμη ζώνη του άστρου τους, στην περιοχή δηλαδή γύρω από ένα άστρο όπου μπορεί να υπάρξει νερό σε υγρή μορφή στην επιφάνεια ενός πλανήτη.

Ο αριθμός των επιβεβαιωμένων εξωπλανητών ανέρχεται πλέον σε 1.700, ενώ αναμένεται να αυξηθεί μέσω της ανάλυσης του συνολικού όγκου των παρατηρήσεων του Κέπλερ.

Η ανακοίνωση της NASA: http://www.nasa.gov/ames/kepler/

www.ofa.gr

Κυκλοφόρησε το νέο ενημερωτικό του Ομίλου

Κυκλοφόρησε το νέο ενημερωτικό του Ομίλου Φίλων Αστρονομίας.
Όλες οι εκδηλώσεις και αστροπάρτυ που πραγματοποιήθηκαν, αστροφωτογραφίες των μελών του Ομίλου, άρθρα των μελών μας, αστρονομικό ημερολόγιο τριμήνου και χάρτης του ουρανού.

Διαβάστε το ηλεκτρονικά εδώ

www.ofa.gr

Μια ματιά στους θησαυρούς των ερευνητικών τηλεσκοπίων

Το Νεφέλωμα Λιμνοθάλασσας, Lagoon Nebula ή Μ8, από το ερευνητικό τηλεσκόπιο VST, (VLT Survey Telescope) του ESO, στο αστεροσκοπείο Παρανάλ της Χιλής.

Το γιγάντιο νέφος αερίων και σκόνης δημιουργεί με εντατικό ρυθμό, νέα λαμπρά άστρα και φιλοξενεί πολλά νεαρά αστρικά σμήνη. Η εικόνα αποτελεί τμήμα έρευνας, ανάμεσα σε άλλες δέκα, που διεξάγονται από τα τηλεσκόπια του ESO και παρέχουν στην αστρονομική κοινότητα έναν τεράστιο αριθμό δεδομένων προς επεξεργασία.

Με την βοήθεια τέτοιων ερευνητικών προσπαθειών, οι αστρονόμοι θα απαντήσουν σε ερωτήματα πάνω στην φύση της σκοτεινής ενέργειας, στα λαμπρά κβάζαρ του πρώιμου Σύμπαντος, την δομή του Γαλαξία μας αλλά και γειτονικών γαλαξιών όπως τα Νέφη του Μαγγελάνου.

Ιστορικά έχει αποδειχθεί πως τέτοιου είδους έρευνες συχνά πραγματοποιούν απροσδόκητες ανακαλύψεις, οι οποίες είναι ζωτικής σημασίας στην πρόοδο της αστρονομικής γνώσης.

Η εικόνα με δυνατότητα ζουμ: http://www.eso.org/public/images/eso1403a/zoomable/

http://www.eso.org/public/news/eso1403/

www.ofa.gr